Een meldpunt of een gang langs de deuren helpt niet

Door de overheid gefinancierde programma’s om eenzaamheid onder ouderen te bestrijden werken niet. Dit zeggen Jenny Gierveld, hoogleraar sociologie, Joris Slaets, hoogleraar ouderengeneeskunde en Nienke Nieuwenhuizen, ouderenarts in een gesprek met NRC.

Uit onderzoek blijkt dat circa 8 procent van de Nederlanders structureel eenzaam is. Ouderen zouden kwetsbaarder zijn, omdat ze minder mobiel zijn en vaker naasten verliezen.

Sinds enkele jaren zet de overheid wel in op een ‘participatiesamenleving’ waarin mensen meer voor elkaar moeten zorgen, maar opvallend genoeg zijn er tegelijkertijd zeer veel overheidsinitiatieven om eenzaamheid onder ouderen tegen te gaan.

In 2013 werd bijna een miljoen euro uitgegeven aan een programma om dit probleem tegen te gaan. Daarnaast draagt het Rijk ieder jaar 150.000 euro bij aan een samenwerking van zorg- en welzijnsorganisaties.

Voornaamste rol

Gemeenten spelen de voornaamste rol. In Delft is bijvoorbeeld een meldpunt dat eenzame mensen kunnen bellen (Meldpunt Bezorgd). Rotterdam laat vrijwilligers langs deuren van ouderen gaan. De stad wil voorkomen dat, net als enkele jaren terug, een oudere thuis overlijdt en daar jarenlang ligt zonder dat iemand het merkt.

Gierveld:

„Het karakteristiek van mensen die zich eenzaam voelen is juist dat ze zich terugtrekken, dan ga je echt niet de telefoon pakken om te vertellen dat je eenzaam bent. Zulke initiatieven werken vaak zelfs averechts.”

Slaets:

„Als je mensen benadert met het label: u bent eenzaam, dan heb je het al verloren.”

Deze initiatieven, zeggen de drie deskundigen, gaan uit van een verkeerd idee. Georganiseerd, professioneel contact helpt eenzaamheid niet tegengaan. Slaets:

„Professioneel contact, omdat ik iets nodig heb, heeft een heel andere emotionele connotatie dan een persoonsrelatie. Alleen een echte, liefdevolle relatie met een naaste neemt eenzaamheid weg.”

Gierveld:

„Het is bijna onmogelijk iemand te helpen als diegene al eenzaam is.” Nieuwenhuizen vult aan: „Oude mensen die chronisch eenzaam zijn, help je niet meer. Dat had eerder moeten gebeuren.”

Veel complexer

Het probleem is veel complexer dan de oplossing die overheden en zorginstellingen bedenken, namelijk ouderen in contact brengen met anderen. Eenzaamheid, zeggen de deskundigen, ontstaat als ouderen hun netwerk onvoldoende hebben opgebouwd en onderhouden. Gierveld:

„We hebben een konvooi nodig van verschillende mensen – familieleden, vrienden, maar ook mensen om alleen gezellig koffie mee te drinken.”