Tegen je zin op de voorpagina – kan dat zomaar?

Mohammed Rashid (27) stond dinsdag op de voorpagina van de Volkskrant. Hij is woedend. Hij stuurde een brief naar de krant en plaatste die integraal op zijn Facebookpagina. En hij nam een advocaat in de arm.

Tegen je zin in de krant: kan dat zomaar? Wat kun je ertegen doen?

1 Wat stond er in de krant?

Dinsdag schreef de Volkskrant een groot verhaal over de controles op Schiphol. Na de marechaussee wordt nu ook het leger ingezet om de luchthaven te bewaken. Op de voorpagina verscheen bijna paginagroot de aankondiging van dat verhaal: een foto van Mohammed Rashid – achter het stuur van zijn auto – als hij wordt staande gehouden door een militair. De kop die over de foto is afgedrukt: Is Schiphol nog veilig?

Rashid die maandag een vriend wegbracht, had wel gezien dat er ook een fotograaf langs de kant van de weg stond, maar geen vragen gesteld. „Het was intimiderend. En ik had haast: die vriend moest zijn vlucht halen.” Toen hij de volgende morgen door een vriend op de voorpagina werd gewezen, schrok hij zich kapot. En na die vriend, zegt hij, „ging het los”. Telefoontjes, Facebook-berichten, WhatsApp: „Iedereen heeft het nu wel gezien.”

Dezelfde middag tikte Rashid een boze brief. Hij heeft geen toestemming gegeven voor het maken en publiceren van de foto, zegt hij. Hij heeft „behoorlijk wat imagoschade” geleden. Familieleden en vrienden hingen aan de lijn, of hij soms in de problemen zat? Zijn ouders, vrouw en kinderen maken zich zorgen over hun imago „in onze gemeenschap en in de buurt”.

Lees ook: Sta je zomaar elke week in de krant

Maar belangrijker nog, en dat is zijn tweede punt, vindt Rashid dat hier „duidelijk sprake [is] van de ó zo bekende ‘framing’ van nieuws over moslims”. Hij - „moslim met baard” - wordt in verband gebracht met geweld en de (on)veiligheid op Schiphol. „Dit soort foto’s openen de deuren naar angst en naar verdere polarisering binnen de samenleving.” Daar wil hij wat aan doen. „Voor moslims - voor minderheden in het algemeen.”

Rashid gaat een klacht indienen bij de Raad voor de Journalistiek en zegt naar de rechter te stappen. Hij eist excuses en rectificatie in de Volkskrant, „net zo prominent als de foto” - op de voorpagina dus.

2 Maakt Rashid een kans?

ICT-jurist Arnoud Engelfriet denkt van wel. Hoewel een fotograaf mensen mag fotograferen op de openbare weg, betekent dat niet dat je daar helemaal geen privacy hebt. „Je bent niet vogelvrij.”

In het geval van Rashid wordt gekeken of de nieuwswaarde van de foto opweegt tegen zijn recht op privacy. Engelfriet geeft een voorbeeld: „Word je gefotografeerd terwijl je tegen een boom plast, dan heeft die foto geen nieuwswaarde, dan schaad je iemands privacy.” Volgens Engelfriet is Rashid op geen enkele manier onderdeel van het nieuws. „Hij wordt staande gehouden. Hij moet meewerken. Er had net zo goed iemand anders achter het stuur kunnen zitten. Dan behoudt de foto nieuwswaarde.”

De framing – ‘Is Schiphol nog veilig?’ – is hier volgens Engelfriet cruciaal. De foto is nadelig voor de geportretteerde. Als bij de foto een artikel was afgedrukt over etnisch profileren bij de politie, zegt hij, dan krijgt die een andere lading. Dan is het moeilijker om ongewenste publicatie aan te vechten. De schade voor je reputatie is minder. „Omdat het minder erg is om als slachtoffer dan als dader te worden neergezet.” Engelfriet deed ooit een zaak voor een meisje dat gefotografeerd werd op een schoolplein. Aanvankelijk kwam ze in de krant onder de kop ‘De scholen beginnen weer’. „Dat mag.” Maar toen haar foto maanden later bij een artikel over obesitas onder de jeugd opdook, is de zaak met succes aangevochten.

3 Wat vindt de Volkskrant?

De fotograaf, Guus Dubbelman, vertelt dat er die middag drie auto’s werden geïnspecteerd. En in alle drie de auto’s zaten mannen met een Arabisch uiterlijk. „Dit is de werkelijkheid. Alleen de moslimmannen worden uit de rij gepikt.” Dat de man „extra getergd” is door de kop, kan hij zich voorstellen. „Mijn geweten is schoon. Het is nooit opzet geweest om mensen in een hokje te zetten.”

Philippe Remarque, hoofdredacteur van de Volkskrant, betreurt dat Rashid zich geschoffeerd voelt. Vooraf realiseerden ze zich op de redactie dat de foto gevoelig zou kunnen liggen. „Daar is over gediscussieerd.” Remarque staat achter de keuze om het beeld af te drukken. „Wij hoeven niet eindeloos te wachten tot er een blonde vrouw wordt staande gehouden, omdat de werkelijkheid misschien ongemakkelijk is.” De kop is later bedacht. „Achteraf ben ik daar niet blij mee”, zegt hij. „Beter was iets als: Meer beveiliging, helpt dat?” Rashid is uitgenodigd voor een gesprek.

4 Gebeurt dit vaker?

Niet zo vaak: persbureaus krijgen een handvol klachten per jaar binnen. Maar voorbeelden zijn er wel. Zo tekende een studente in 2012 bezwaar aan tegen een foto van haar in een kroeg, die op de voorpagina van nrc.next kwam, bij een verhaal over alcoholmisbruik. Zij kreeg een schadevergoeding.