Paul Manafort: de man achter dictators, oligarchen en Trump

Paul Manafort, de campagnevoorzitter van Donald Trump, is sinds zondag definitief de discrete positie achter de schermen kwijt waarop hij zijn carrière bouwde. De loopbaan van Manafort staat vol in de schijnwerpers omdat hij vóór Trump de transformatie van een andere politicus ter hand nam: de Oekraïense ex-president Viktor Janoekovitsj, die in december 2014 naar Rusland vluchtte toen zijn volk tijdens de Majdanrevolutie zijn aftreden eiste.

Trump trok Manafort in maart aan, toen de resultaten van een aantal voorverkiezingen tegenvielen en het erop leek dat Trump de nominatie op een brokered convention nog kon ontgaan. De twee kenden elkaar al sinds de jaren tachtig, toen Trump het bureau van Manafort inhuurde om concurrentie van indiaanse casino’s te ontmoedigen in Atlantic City. Snel werd Manafort, die zijn belangrijkste rivaal, campagnemanager Corey Lewandowski,snel de tent wist uit te werken, de voornaamste man van de Trump-campagne.

Na Trump zelf dan.

Lees ook: Aan dit ‘team of rivals’ dankt Trump zijn visies

Maar zondag schreef The New York Times dat betalingen van in totaal 12,7 miljoen dollar (11,3 miljoen euro) voor Manafort geregistreerd zijn in de zogeheten Zwarte Kasboeken - een handgeschreven parallelle boekhouding uit de jaren 2007-2012 van Janoekovitsj’ Partij van de Regio’s - die opdook in Kiev. Het door de huidige Oekraïense regering opgerichte Anticorruptiebureau doet er onderzoek naar. Het staat niet vast dat Manafort het geld ook heeft ontvangen, benadrukte het hoofd van het bureau tegen de krant.

Tegelijkertijd pluizen Oekraïense aanklagers een serie internationale transacties uit waarmee Janoekovitsj en zijn entourage zich zouden hebben verrijkt. In een daarvan, de verkoop van delen van een Oekraïens kabeltelevisienetwerk, duikt de naam van Manafort ook op, in combinatie met die van de aan Poetin gelieerde Russische aluminiummagnaat Oleg Deripaska.

Manafort zag zich maandag gedwongen te ontkennen dat hij het geld heeft aangenomen. „De suggestie dat ik contante betalingen zou hebben aangenomen is ongefundeerd, dom en onzinnig”, aldus Manafort in zijn verklaring. Betalingen die hij voor zijn werk voor Janoekovitsj en diens Partij voor de Regio’s heeft ontvangen, waren voor zijn hele Oekraïense team.

Veteraan

De 67-jarige Manafort, die werkte voor de voormalige presidenten Ford, Reagan en Bush sr., gold als een veteraan van Republikeinse image building en verkiezingsstrategie, toen hij door Trump werd ingehuurd. Maar daarnaast bouwde hij een internationale loopbaan op als mannetjesmaker zonder scrupules, met op zijn cliëntenlijst voormalige autoritaire leiders en mensenrechtenschenders als de Filippijnse dictator Ferdinand Marcos, de Angolese guerrillaleider Jonas Savimbi en de Congolese dictator Mobutu Sese Seko.

De klantenkring van Manaforts:

Manafort was vaak onderwerp van onderzoek en kreeg rechtszaken aan zijn broek, maar is nooit veroordeeld. De enige keer in zijn bepaald kleurrijke carrière dat hij moest toegeven zwart te zijn betaald, was bij een onderzoek naar werk dat hij in 1994 deed voor de toenmalige Franse presidentskandidaat Édouard Balladur.

Balladur zou commissie van Franse wapenverkopen voor zijn campagnefinanciering hebben gebruikt; Manafort kreeg 90.000 dollar betaald via de Libanese wapenhandelaar Abdul Rahman al-Assir, die bemiddelde bij de verkoop van drie onderzeeërs aan Pakistan.

Wordt Donald Trump het Waterloo van de ongrijpbare spindoctor Manafort? Als Trump, zoals maandag in zijn antiterrorismespeech in Ohio, probeert op presidentiële wijze buitenlanddoctrines te formuleren, lijkt het of de polijstende hand van Manafort zich doet gelden.

Maar Trumps grillige uitspraken zijn sinds maart niet verdwenen. Zijn campagne hapert, en de kritiek op de voorkeur voor autoritaire leiders uit het voormalige Oostblok die hij en Paul Manafort gemeen hebben, neemt toe. Dinsdag nam Trump een topman van de conservatieve nieuwssite Breitbart aan in een nieuwe poging het tij te keren. Nog steeds is Manafort campagnevoorzitter, maar hij heeft iemand boven zich – een smadelijke demotie.

Lees ook: Weer nieuwe benoemingen in Trump-campagne

Gloriedagen

Zijn gloriedagen kende Manafort in de jaren tachtig en negentig. Nadat hij bij zijn werk voor de eerste Reagan-campagne een uitgebreid netwerk had opgebouwd, begon hij zijn eigen lobbykantoor: Black, Manafort, Stone and Kelly. De firma werd een grote speler in nationale en internationale machtsmakelaardij, niet kieskeurig als het om clientèle ging.

Het kantoor komt veelvuldig voor in een rapport uit 1992 van het Amerikaanse Center for Public Integrity, The Torturers’ Lobby. Volgens onderzoeker Pamela Brogan ontving de firma alleen al in 1991 meer dan 3 miljoen dollar voor werk voor de regering van Nigeria en die van Kenia, plus voor het opvijzelen van het imago van UNITA-leider Savimbi in Angola.

Een voormalig medewerker van Manafort, Riva Levinson, vertelde aan The Guardian hoe hij haar naar Somalië stuurde om een contract te sluiten met de toenmalige dictator Siad Barre. Toen ze morele bezwaren uitte, zei hij:

„We weten allemaal dat Barre een slechterik is, Riva, we moeten alleen zorgen dat hij onze slechterik wordt. Goede reis.”

Manaforts voormalige zakenpartner Roger Stone, die ook in de huidige Trump-campagne weer is opgedoken als adviseur, zei: „Black, Manafort, Stone and Kelly engageerde de meeste dictators die we konden vinden. Of iemand een dictator is, hangt af van wie je het vraagt.”

Lees hier meer over het vertrek van Trumps vorige campagneleider Corey Lewandowski

Oranjerevolutie

Het contact tussen Manafort en janoekovitsj werd in 2005 gelegd via Rinat Achmetov, een machtige Donbas-oligarch en Janoekovitsj’ grootste geldschieter. Die had net het veld moeten ruimen na de Oranjerevolutie, die volgde op zijn aanvankelijke verkiezingsoverwinning: maanden van straatprotest hielpen zijn tegenstander Viktor Joesjtsjenko in het zadel.

Het was Manafort die Janoekovitsj’ comeback als president in 2010 mede mogelijk maakte. Door de politicus te polijsten, hem aan te raden vaker Oekraïens te spreken, en zijn boodschap nauwkeurig af te stemmen op wat de kiezersgroepen volgens Manaforts peilers wilden horen.

Janoekovitsj’ abrupte weigering om het associatieverdrag met de EU te tekenen en zijn openlijke wending naar Poetin, leidde in 2014 tot de Majdanrevolutie en uiteindelijk tot oorlog in Oekraïne.

Volgens Oleg Volosjin, een voormalig politicus uit de entourage van Janoekovitsj met wie The Guardian sprak, waren Manaforts adviezen overigens niet pro-Russisch of pro-EU; behalve de verkiezingswinst van zijn cliënt hield hij vooral zakelijke belangen in het oog.

Kaaimaneilanden

Al doende in Kiev deed Manafort interessante andere connecties op. De Russische aluminiummagnaat Oleg Deripaska zou achter een rechtszaak zitten die vanuit de Kaaimaneilanden tegen Manafort en zijn huidige zakenpartner Rick Davis is aangespannen. Inzet: verdwenen investeringen ter waarde van 26,2 miljoen dollar, die Deripaska in een door Manafort en Davis opgericht investeringsfonds had gestort.

Met de aan Poetin gelieerde Dmytro Firtasj, maakte Manafort in 2008 plannen voor de Bulgari Tower, een wolkenkrabber aan Fifth Avenue in New York, zo blijkt uit een stuk over Manafort in Slate. Het plan kwam nooit van de grond, maar bood Firtasj de gelegenheid zijn kapitaal alvast in de VS te parkeren zolang zijn zakenrivaal Joelia Timosjenko in Oekraïne aan de macht was.

Paul Manafort en Donald Trump lijken een match made in heaven. Ze delen een instrumentele visie op politiek als een vorm van zakendoen, als weinig anders dan het sluiten van lucratieve deals tussen machtige mannen. Ze delen hun bewondering voor regeren op zijn Russisch, in oligarchenstijl.

Trump, die als zakenman tientallen jaren tegen Russische oligarchen aan schurkte, heeft de laatste maanden veel kritiek gekregen op zijn herhaaldelijk uitgesproken lof voor Poetin. Hij oogstte verbijstering toen hij Rusland opriep om de e-mails van Hillary Clinton te hacken. Ondertussen staat in het op de Republikeinse Conventie aangenomen partijprogramma niet langer dat Oekraïne Amerikaanse wapens geleverd moet krijgen om zich te weren tegen Rusland.

Maar de vraag is of het duo samen de eindstreep haalt. Zoals de Republikeinen al jaren niet aflatend bezig zijn Clintons e-mails en haar handelen bij de aanslag op het Libische consulaat in Benghazi door te spitten, op zoek naar belastend materiaal, zo zullen de Democraten niet meer rusten tot de banden van Trump en Manafort met Rusland volledig zijn ontrafeld.