‘Gasbaten gedaald van 12 tot 2 miljard euro’

De aanleiding

In het laatste grote financiële debat voor het zomerreces, begin deze maand, kwam er van alles voorbij dat geld kost: defensie, onderwijs, zorg, justitie, asielopvang. Nu het economisch beter gaat, ziet elke partij wel ruimte om extra geld uit te gaan geven. Minder aandacht in het debat kreeg de onontkoombare financiële tegenvaller die het kabinet te verteren heeft: de geslonken gasbaten. Toen Kamerlid Henk Nijboer (PvdA) de gasbaten kwantificeerde sloeg er niemand op aan. Terwijl het toch behoorlijk dramatisch klonk: „Het was 12 miljard een paar jaar geleden. Nu is 2 miljard voorzien.” Dat is een daling van ruim 83 procent.

Waar is het op gebaseerd?

Nijboer verwijst naar een lange brief met antwoorden op schriftelijke Kamervragen van minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën, PvdA) over de Voorjaarsnota. Daarin staat een overzicht van de aardgasinkomsten in de periode 2008-2021. In 2012 bedroegen de gasbaten voor de schatkist 11,8 miljard euro; in 2013 zelfs 13,3 miljard. Voor dit jaar en volgend jaar worden die geraamd op 2,1 miljard.

En, klopt het?

Op het eerste gezicht lijkt de stelling van Nijboer dus te kloppen. Toch ligt het iets ingewikkelder. De omvang van de gasbaten hangt vooral van twee factoren af: de gasproductie en de gasprijs. Beide zijn in de afgelopen jaren flink gedaald. De schadelijke gevolgen van gasboringen voor inwoners en vastgoed in de provincie Groningen – aardbevingen – hebben de politiek bewogen om de productie van gas in de voor Nederland grootste en belangrijkste gasvelden terug te schroeven. Werd daar in 2014 nog ruim 40 miljard kubieke meter gas opgeboord, in verschillende stappen heeft minister Henk Kamp (Economische Zaken, VVD) de kraan inmiddels teruggedraaid tot 27 miljard kuub per jaar. De marktprijs voor gas, die met enige vertraging de olie volgt, stond in 2012 nog op 24 cent per kubieke meter; inmiddels schommelt hij rond de 15 cent.

De gevolgen voor de schatkist zijn immens. Minister Dijsselbloem houdt voor de komende jaren rekening met een totale gasproductie van rond de 46 miljard kubieke meter per jaar. De gasbaten schat hij, dit jaar en in 2017, op 2,1 miljard euro; in de jaren daarna op 2,2 miljard. Toen hij dat op 17 juni aan de Tweede Kamer schreef, moest Kamps laatste gasbesluit nog volgen. Op 24 juni besloot hij de productie in Groningen vanaf volgend jaar verder terug te schroeven tot maximaal 24 miljard kuub. Dat zal volgens Kamp jaarlijks nog eens 350 miljoen euro minder opbrengen.

Volgens de laatste raming van minister Dijsselbloem zal de staat de komende zes jaar in totaal nog 13 miljard euro aan gas verdienen; met de correctie van Kamp zou dat moeten worden teruggebracht tot 11,25 miljard. In een onderzoek uit januari 2014 – nog maar tweeënhalf jaar geleden – verwachtte het ministerie van Economische Zaken voor diezelfde periode 2016-2021 bijna 60 miljard euro aan gasbaten. Relatief is het belang van gas op de jaarlijkse inkomsten voor de rijksbegroting – dit jaar geschat op een kleine 250 miljard euro – geslonken van 5,5 procent in 2013 tot 0,7 procent. Zo bezien heeft de politiek breed gedragen beslissing om de gasproductie in Groningen aanzienlijk terug te schroeven en de daling van de gasprijs grote financiële consequenties.

Conclusie

De terugloop van de gasbaten is forser dan Nijboer stelde. Na het jongste gasbesluit van het kabinet zal het de raming voor volgend jaar opnieuw moeten bijstellen: tot 1,75 miljard. In 2013 kwam er nog 13,3 miljard binnen – een daling van 86,8 procent. We beoordelen de stelling van Nijboer als grotendeels waar.

Philip de Witt Wijnen

Ook een bewering zien langskomen die je gecheckt wilt zien? Mail nrccheckt@nrc.nl of tip via Twitter met de hashtag #nrccheckt