‘Ook hier staat de situatie nu op scherp’

Met een doffe klap ploft een groot pakket roodkleurige ‘stokken’ neer op het Rotterdamse Wilhelminaplein. Daar zijn ze, de vlaggen. Of beter gezegd: de Turkse vlaggen. Als een mier op suikergoed duikt de Turks Nederlandse manifestant Sümeyye Dinçer (17), student mbo verzorging, naar de met ster en halve maan bedrukte doeken. Hebbes! Want wie naar het Wilhelminaplein is gekomen om zich te distantiëren van de gepleegde staatsgreep op vrijdagavond in Turkije en president Recip Tayyip Erdogan steun wil betuigen, moet wel een vlag hebben om mee te wapperen.

Die sympathie voor president Erdogan is niet vanzelfsprekend binnen de Turks Nederlandse gemeenschap, die bijna een half miljoen mensen telt. En over de mislukte staatsgreep wordt verschillend gedacht. Volgens sommige Turkse Nederlanders zorgt de gebeurtenis van afgelopen vrijdag „voor nog meer verdeeldheid” binnen de Turks Nederlandse gemeenschap. Nationalist, Koerd, seculier, religieus, Gülen aanhanger: Turkse Nederlanders houden er vele meningen op na.

Niet alle Turkse Nederlanders, aangesproken tijdens de demonstratie, willen hun mening in de krant. Want: „de media zijn ongenuanceerd.” Een reactie voor de krant? „Nee, bedankt. Jullie verdraaien altijd alles.”

De overgrote meerderheid van Turkse Nederland is - afgaand op de laatste Turkse verkiezingen, waarbij 62 procent AKP stemde - pro-Erdogan. Die vinden het goed dat de staatsgreep snel de kop in is gedrukt en steunen Erdogan. Hij wordt een „goede leider” genoemd. Ze prijzen hem, omdat hij voor stabiliteit en economische vooruitgang heeft gezorgd, zeggen ze. In de woorden van Ismael Kusbasi (26), uit Rotterdam: „Erdogan helpt zijn volk. Ik hou van hem. Een Turkije zonder Erdogan is als een paleis zonder koning.”

Foto David van Dam

Pleidooi voor doodstraf

De coupplegers zijn terroristen, zegt een een 30-jarige masterstudent rechten (zijn naam is bij de redactie bekend). Ze mogen flink gestraft worden, vindt hij. Hoe? „Binnen de juridische kaders van de wet.” Hoe lang? „Wat mij betreft mag je voor deze exceptionele gebeurtenis de doodstraf opnieuw invoeren.” Als je een leider wilt afzetten, zegt de student, doe je dat „langs politieke wegen” en niet via een coup: „Erdogan is ook democratisch gekozen, dat moet je eerbiedigen.”

Eerbiedig? Volgens Mehmet Cerit (43), hoofdredacteur van de Nederlands-Turkse krant Zaman Vandaag - een krant die gelieerd is aan de Gülen beweging, wordt de Gülen beweging al dertig jaar onterecht weggezet als terroristische organisatie. Ook na de mislukte staatsgreep wezen de vingers naar Gülen, zegt Cerit. „Ik bestudeer het werk van Fethullah Gülen al tweeëntwintig jaar, maar ik heb nog nooit één zinnetje kunnen bespeuren waarin hij zich positief uitspreekt over geweld.”

Cerit maakt zich zorgen over de verhoudingen binnen de Turks Nederlandse gemeenschap. Die waren al niet goed, zegt hij, na de mislukte staatsgreep zijn die nog verder op scherp gezet. Een blik op sociale media is genoeg, volgens Cerit. Daar circuleren namen van mensen die op Gülen geïnspireerde bewegingen hebben opgericht en „gelyncht zouden moeten worden”. Zelf ontving de hoofdredacteur van de krant ook enkele nare berichten, zegt hij. „Ik heb volgens die mensen geen recht om te leven. Het zijn Turkse Nederlanders.”

‘Erdogan islamiseert Turkse samenleving’

Sefa Yürükel (56) antropoloog, seculier, en lid van de Raad van Turkse Nederlanders, is ook geen Erdogan fan, maar keurt een staatsgreep af. Het zorgt voor chaos, zegt hij. Erdogan islamiseert, volgens Yürükel, de Turkse samenleving en misbruikt moskeeën om eigen gedachtegoed te promoten. „Dat is pure propaganda.” Yürukel: „Ik vind dat Erdogan de staatsgreep zelf heeft uitgelokt.”

Vriend Mustafa Cingöz (55), restauranteigenaar, eveneens seculier, is het daar mee eens. „De coupplegers zijn door Erdogan in huis gehaald.” Cingöz doelt op de geestelijk leider Fethullah Gülen. Drie jaar geleden vochten Erdogan en Gülen nog tegen de secularisering van Turkije, zegt hij, maar ze raakten in onvrede. En nu probeert Gülen Erdogan af te troeven.

Cingöz: „Vergelijk het met het in huis nemen van een kleine leeuw. Je geeft het beest elke dag eten. Hij groeit. Na enige tijd is de leeuw zo groot, dat je risico loopt zelf zijn prooi te worden. Gülen kent mensen die op belangrijke posities zitten binnen de regering en binnen het leger, en probeerde hij via hun de macht te grijpen. Dat kan Erdogan zichzelf aanrekenen.”

Of dit de laatste coup is? Volgens Cignöz niet. Een Turkse leider moet een „verzamelpunt” zijn voor het hele volk. „Zolang Erdogan zoals hij nu doet, alleen zijn eigen partij dient, zullen anderen zich blijven verzetten.”