Iedereen heeft het over Pokémon Go – wat klopt er en wat niet?

De grootste mobiele game ooit. Groter dan Tinder en Twitter. Duizenden stukken verschenen deze week over Pokémon Go – de nieuwe smartphonegame van Niantic. Vol superlatieven – de één nog groter dan de ander. Maar zoals dat gaat bij mediahypes worden sommige Pokémonverhalen wel erg groot gebracht en sluipt er ongefundeerde en onjuiste informatie de berichtgeving in.

Mocht u de opwinding gemist hebben: Pokémon Go is een locatie-afhankelijk spelletje waarbij de deelnemers buiten moeten rondlopen om virtuele beestjes (Pokémon) te vangen. Dat kan tot gevaarlijke situaties leiden, bijvoorbeeld als blijkt dat automobilisten tijdens het rijden naar Pokémon zoeken. Of als het AMC Pokémon-spelers waarschuwt niet in de kelder naar de beestjes te zoeken.

Pokémon Go is een mediagenieke game. Het maakt gebruik van relatief nieuwe technologie, is toegankelijk en zichtbaar in de openbare ruimte. Komt in een nieuwsluwe periode, waarin kranten en actualiteitenrubrieken toch gevuld moeten worden. Gratis pr voor Nintendo – door al die aandacht voor hoe groot de game is wordt de game vanzelf nog groter.

Het is onduidelijk hoeveel Nederlanders de game spelen (de Nederlandse lancering laat op zich wachten) en hoe groot de overlast van Pokémon-jagers in de openbare ruimte werkelijk is. Toch wordt alles wat er ook maar enigszins aan raakt plots nieuws. Denk aan de jongen uit Edam die een Pokémon vond op het graf van zijn broer (Telegraaf, Metro). De Nederlander die ontslagen werd omdat hij tijdens het werken de game speelde (RTL Nieuws). Het bericht dat er „mogelijk” een twintigste Pokémon-film aankomt terwijl „die geruchten al langer rondgingen” (Nu.nl).

Of neem het nieuws dat Pokémonjagers bij Hattem in de buurt van het spoor liepen, waardoor de treinen langzamer moesten rijden (Nu.nl, RTL Nieuws, AD). Stel dat de mannen beukennootjes in plaats van Pikachu hadden gezocht, zou het bericht zo massaal de pers hebben gehaald?

Niet alleen wordt non-nieuws groots gebracht, ook gelden normale remmingen bij nieuwsmedia niet meer. In Baarn vonden vijf Pokémon-spelers maandag het lichaam van een vrouw in een vijver, de politie vermoedt suïcide. Het verhaal van De Gooi en Eemlander wordt overgenomen door RTL, Trouw, AD en talloze nieuwssites. Media-aandacht waar een woordvoerder van de politie Midden-Nederland „niet gelukkig” mee is. „Media berichten doorgaans terughoudend over zelfmoorden”, aldus de woordvoerder. Hij verbaast zich erover dat diezelfde media nu vanwege een smartphonespel breken met die ongeschreven regel, die in ere wordt gehouden met het oog op imitatiegedrag, maar ook uit respect voor nabestaanden. Wellicht had kunnen worden voorkomen dat bijvoorbeeld ThePostOnline de vondst van de dode vrouw omschreef als ‘bijvangst’ voor de Pokémonjagers.

We bekijken vier verhalen rond Pokémon Go. Wat klopt er wel – en wat niet?

Stelling 1 ‘Politiebureaus overspoeld door spelers’

Aldus politiekorps Amsterdam Boven-IJ op Facebook

Kom geen Pokémon vangen op het politiebureau, waarschuwt de politie Amsterdam Boven-IJ op zijn Facebookpagina. Landelijke media als NOS en AD schrijven erover. De reden om spelers bij voorbaat te waarschuwen is dat het spel in het buitenland al „voor de nodige problemen [heeft] gezorgd”, aldus het Amsterdamse politiekorps op Facebook. Het stelt: „in Australië en Amerika werden politiebureaus overspoeld met mensen die een Pokémon wilden vangen die in het bureau geplaatst was.”

Pokémon-spelers hebben inderdaad de neiging naar virtuele beestjes te zoeken op plekken waar ze niet horen te komen. Er zijn tal van meldingen van spelers die zich op verboden terrein begeven, zoals kerken of musea na sluitingstijd. Maar zijn politiebureaus in de VS en Australië echt „overspoeld” door spelers?

De meeste berichten over spelers die een politiebureau ingaan verwijzen naar een artikel van website The Verge over een politiebureau in de Australische plaats Darwin dat spelers op Facebook waarschuwt niet het bureau in te gaan om Pokémon te zoeken. Er staat niets over een groot aantal spelers dat het bureau binnenging. Een ander bericht, op website Dailyhive, spreekt van één speler die een politiebureau in Canada binnenwandelde op zoek naar Pokémon.

Conclusie: Het is onduidelijk waarom de politie Amsterdam Boven-IJ zegt dat bureaus in het buitenland zijn overspoeld door Pokémon-spelers. We beoordelen de stelling daarom als ongefundeerd.

Stelling 2: ‘Pokémon Go bedreigt je privacy’

…waarschuwen de Amerikaanse media, zoals Buzzfeed en Wired.

In de Amerikaanse media wordt gewaarschuwd dat de registratie bij Pokémon Go niet in de haak is. „Stop playing and fix this privacy hole”. iPhone-gebruikers moeten de app volledig toegang geven tot hun Google-account. Eigenlijk hebben alleen Googles eigen apps zo’n uitgebreide toegang. Al snel doet het verhaal de ronde dat Pokémon Go je mail kan lezen en contactenlijst kan ‘leegtrekken’ – veel meer dan alleen te identificeren bij het spel.

Het Amerikaanse senaatslid Al Franken vroeg spelontwikkelaar Niantic zo snel mogelijk de voorwaarden aan te passen. Het bleek een vergissing van Niantic, die het bedrijf na enkele dagen rechtzette met een nieuwe versie. Die gebruikt de Google-account alleen ter identificatie.
Een ander privacy-aspect gaat over Pokémon-jagers die zich plotseling zouden melden op locaties waar men liever geen pottenkijkers heeft. Een Hells Angels-honk bijvoorbeeld, of een kerk.

ICT-jurist Arnoud Engelfriet legt op zijn blog uit dat je iemand niet kunt verbieden om een café binnen te wandelen en zijn telefoon te richten op een onzichtbaar virtueel beestje. „Tegelijkertijd: een café is opengesteld om te kunnen zitten en wat te eten of drinken. Dus dan is het vervelend als mensen binnenkomen, dat knopje indrukken en weer weggaan. Helemaal als er zoveel mensen komen dat je gewone gasten er last van hebben.”

Ontwikkelaar Niantic laat weten dat het niet meer mogelijk is om verzamelpunten – PokéStops en PokéGyms – te verwijderen of aan te passen. „Alleen verzamelpunten die op een privé-terrein liggen of bij een school, worden verwijderd” laat het bedrijf weten.

Conclusies: Pokémon Go heeft zijn app snel vernieuwd. De te ruime toestemming die de eerste inlogmethode eiste lijkt een vergissing - die nu is gerepareerd. Desalniettemin waren de privacyinstellingen eerst niet in orde, daarom beoordelen we de stelling als grotendeels waar. Ook de mogelijkheden om Pokémon-spelers te weren van een openbare plek zijn beperkt.

Stelling 3: ‘Pokémon-jager veroorzaakt enorm verkeersongeluk’

Aldus een nepnieuwssite

De meest vergezochte verhalen doen op sociale media de ronde over Pokémon Go. Meer dan eens blijkt de bron het Amerikaanse CartelPress.com, een site die nepnieuws verspreidt om zoveel mogelijk kliks te genereren.

Zo meldt Cartelpress: „ISIS claimt verantwoordelijkheid voor loginproblemen Pokémon Go” en „Pokémon Go: tiener vermoordt broertje omdat hij Pokémon zou hebben verwijderd.” Stuk voor stuk uit de duim gezogen.

Eén bericht van Cartelpress wordt op de sociale media veel gedeeld: een man in Massachusetts zou „een van de ergste verkeersongelukken” hebben veroorzaakt door midden op de snelweg te stoppen om Pokémon te vangen. Factchecksite Snopes controleerde het bericht: volledig verzonnen.

Cartelpress citeert politieagent Fredrick Jones: „Sms’en en rijden was al een serieus probleem, nu zou Pokémon Go spelen achter het stuur dingen nog erger kunnen maken.” Deze politieagent blijkt niet te bestaan.

En de foto bij het bericht? Geplukt van een nieuwsbericht over een verkeersongeluk bij Denver in maart 2014.

Conclusie: het bericht dat een Pokémonjager een enorm verkeersongeluk heeft veroorzaakt is, zoals de meeste verhalen op Cartelpress.com, onwaar.

Stelling 4: ‘Pokémon Go is een revolutionair spel’

Aldus Ondertussen.nl en anderen

Website Ondertussen.nl concludeert dat Pokémon Go een van de meest revolutionaire games van deze tijd is: het is een combinatie van jeugdsentiment en vernieuwende technologie die mensen „uitdaagt om van de bank te komen.”

Ook uit de overdosis media-aandacht wekken de indruk dat dit speltype werkelijk nieuw is. Maar de Pokémons zijn niet nieuw, en de basis van het spel Pokémon Go ook niet.

Locatie-afhankelijke games zijn al een tijd in omloop, zoals Zombies of Landlord (een ‘echte’ variant op Monopoly) en natuurlijk Ingress, van dezelfde gameontwikkelaar als Pokémon Go. Ingress is gebouwd met dezelfde digitale kaart en verzamelpunten.

Op deze verzamelpunten, zogeheten PokéStops en PokéGyms, treffen de gamers elkaar. De gps-coördinaten zijn gekoppeld aan openbare locaties of horecagelegenheden.

Pokémon Go biedt ondernemers de mogelijkheid om zogeheten Lure Modules in te schakelen en de aandacht van bezoekers voor een beperkte tijd te lokken. Adverteren in de virtuele wereld om echte klanten te trekken is niet nieuw: het lijkt op de manier waarop bedrijven locatiedienst Foursquare gebruiken om publiek te laten ‘inchecken’ op een openbare plek. De Foursquare-rage is inmiddels uitgewoed. Maar gamen op openbare plekken , in de echte wereld, spreekt nog wel tot de verbeelding.

Is augmented reality misschien revolutionair? Je ziet de Pokémon-figuurtjes als een computeranimatie die aan het beeld op je smartphonecamera worden toegevoegd. Een extra laagje, oftewel augmented reality – ook dat is niet nieuw op de telefoon. Het Amsterdamse bedrijf Layar bouwde bijvoorbeeld in 2010 al een schietspel waarin je virtuele objecten kon raken in de ‘echte’ wereld.

De tekst gaat verder onder het filmpje uit 2010:

De snelle topnotering in de downloadwinkels van Apple en Google (en een petitie van teleurgestelde Windows Mobile-gebruikers) geeft aan dat Pokémon Go wel echt iets bijzonders is: het mobiliseert gebruikers om eropuit te trekken.

Nintendo voerde geen bewuste publiciteitscampagne om de belangstelling aan te wakkeren. Sterker nog: Nintendo heeft er nauwelijks iets mee te maken – de game is van Niantic en Nintendo is gedeeltelijk licentiehouder van het Pokémon-merk. „Hádden we er maar iets mee te maken”, zegt een woordvoerder van Nintendo Nederland. Zo’n hype, waar je als bedrijf zelf geen enkele moeite voor hebt hoeven doen, dat wil iedere spelfabrikant wel.

Conclusie: Pokémon Go is geen nieuw spel, maar een laagdrempelige combinatie van bestaande technologieën en jeugdsentiment. De stelling van ondertussen.nl is dus grotendeels onwaar. De grote hoeveelheid media-aandacht roept zoveel nieuwsgierigheid op dat veel mensen het spel uitproberen. Of het beklijft? In de praktijk kost het veel moeite om Pokémons te verzamelen. Je moet echte kilometers lopen en echte tijd investeren.