Hoogste rechter verwerpt levenslang

De Nederlandse uitvoering van de levenslange gevangenisstraf is in strijd met Europese mensenrechtenverdragen. Dat heeft de hoogste Nederlandse rechter, de Hoge Raad, dinsdag geoordeeld. Levenslang gestraften hoeven niet per se vrij te komen, maar ze moeten wel enig perspectief op vrijlating hebben. In Nederland ontbreekt dat perspectief. Vorig jaar wees een lagere rechter, de rechtbank in Assen, al een vergelijkbaar vonnis.

De Hoge Raad deed deze uitspraak in de strafzaak tegen viervoudig moordenaar Faig B. Het gerechtshof Den Haag veroordeelde hem vorig jaar tot levenslang wegens de moord op twee ex-vriendinnen en de zus en de moeder van een van hen.

‘Nieuwe levenslang’

Of de levenslange gevangenisstraf van B. gehandhaafd moet worden heeft de Hoge Raad nog niet gezegd. De rechters stellen hun oordeel een jaar uit, omdat de politiek al bezig is met het veranderen van de levenslange gevangenisstraf. De Hoge Raad hoopt over een jaar te kunnen beoordelen of dit ‘nieuwe levenslang’ wél aan de Europese verdragen voldoet.

Met tegenzin presenteerde staatssecretaris Klaas Dijkhoff (Veiligheid en Justitie, VVD) vorige maand een voorstel dat levenslang gestraften meer perspectief op vrijheid biedt. Daarmee wil hij voorkomen dat rechters de straf nooit meer opleggen.

In het voorstel van Dijkhoff kunnen levenslang gestraften na 25 jaar bij een adviescollege pleiten voor een reïntegratieplan. Na een psychologische test en het horen van nabestaanden adviseert het college de staatssecretaris, die een beslissing neemt. Bij een positieve beslissing en een goed verlopen reïntegratietraject, kan de gevangene uiteindelijk vrijkomen.

Het is nog onzeker of rechters daar genoegen mee zullen nemen. Volgens de Raad voor Strafrechttoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) gaat Dijkhoffs plan niet ver genoeg. De RSJ is een adviseur van het kabinet en heeft gezag onder rechters.

25 jaar

Volgens de hoogste Europese rechter, het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM), moet de gevangenisstraf uiterlijk na 25 jaar opnieuw beoordeeld worden, schrijft de RSJ. Dijkhoff wil na 25 jaar alleen maar beoordelen of de gevangene recht krijgt op activiteiten voor resocialisatie. Die activiteiten zouden er volgens de RSJ al vanaf het begin van de gevangenisstraf moeten zijn.

Nederland is een van de weinige Europese landen waar levenslang letterlijk levenslang is. In theorie kan de koning gratie verlenen, maar dit gebeurt in de praktijk nooit. Na de zomer debatteert de Tweede Kamer over de toekomst van de levenslange gevangenisstraf en het voorstel van Dijkhoff.