Geen mededogen voor Watou

Daags voor de opening van het Vlaamse Kunstenfestival Watou 2016 belde verantwoordelijke minister van Cultuur, Sven Gatz, persoonlijk naar intendant Jan Moeyaert: de minister ziet geen mogelijkheid het festival nog langer te subsidiëren. Het bedrag van 300.000 euro kon de minister niet langer beschikbaar stellen voor het festival. Moeyaert: „Dit is de genadeslag voor het festival, dat een monument is voor de poëzie en de beeldende kunsten. Eerder waren we al geconfronteerd met bezuiniging en mindering, maar we wisten ons altijd subtiel en elegant aan te passen. Dit is geen kaasschaafmethode, het is een valbijl.”

Kunstfestival Watou 2016, Verzamelde verhalen #8. Over de kracht van mededogen. In Watou (België) T/m 4 sept. Inl: kunstenfestivalwatou.be

●●●●

Afgelopen zaterdag opende het jaarlijkse festival in het West-Vlaamse dorp Watou, vlak tegen de grens met Frankrijk. Al sinds 1980 vinden hier zomers plaats, gewijd aan de combinatie van beeldende kunst en poëzie. Het niveau is van internationale allure. In stallen, op straat, in lege huizen en zelfs kelders is de bezoeker getuige van een verrassende combinatie van beeld en taal.

Het festival heeft dit jaar als thema ‘Over de kracht van mededogen’. Volgens Moeyaert behoren „compassie en empathie tot de meest essentiële verworvenheden van de mens: het in staat zijn begrip te tonen voor andermans gevoelens”. Daarom is het des te wranger dat de regering niet bereid is compassie voor het festival te tonen. Met gevoelens van ‘requiem en afscheid’ staat Moeyaert aan het begin van het festival dat deze hele zomer duurt.

Watou 2016 schenkt bijzondere aandacht aan schrijver en dichter Stefan Hertmans; hij schreef nieuwe gedichten en treedt op. In de stallen van de Douviehoeve is in de eregalerij een ode ingericht aan popzangeres Patti Smith en fotograaf Robert Mapplethorpe. De transformatie van het dorp tot koninkrijk van de poëzie is elk jaar opnieuw indrukwekkend. Loop achteloos langs een bakstenen muur, en daar treft opeens het gedicht ‘Lief’ van Joost Zwagerman: ‘Mijn lief, wees alsjeblieft/ heel lief voor mij, nu God/ mij denkelijk heeft uitgewist.’

Of sla de hoek om, betreed een halfduistere brouwerijkelder en daar, op de betonnen vloer, liggen twee gedaanten. Het zijn mannen, armen en benen gestrekt, gezicht op de grond. Griezelig echt, net aangespoelde drenkelingen. The Clearing heet het werk van de Nederlandse kunstenaar Roy Villevoye. Het komt als een schok voor wie uit het zonlicht komt. Het contrast tussen omgeving en kunstwerk is zo aangrijpend, dat bezoekers terugdeinzen. De drenkelingen symboliseren de problematiek van vluchtelingen die wanhopig aan de Europese poorten kloppen, vaak met de dood als gevolg. Het kunstwerk roept op tot compassie en lotsverbondenheid.

In het boerenlandgoed Douviehoeve komt de kracht van Watou ten volle tot zijn recht. Schaars licht dat tussen de rode dakpannen kiert valt op een sculptuur van een zittende gestalte, weggedoken in een grauw kleed. Refuge heet de beeltenis die uit marmer lijkt gehouwen, van de hand van de Australische kunstenaar Alex Seton. Uit luidspreker klinkt de stem van Peter Verhelst die de sculptuur van reliëf voorziet, geïnspireerd door de op de vlucht verloren gegane drenkelingen: „Hoe het voorover lag, zo, met de handen naast het hoofd.”

Het is voor Moeyaert nu nog te vroeg plannen te beramen voor de toekomst. In elk geval ontving Watou 18.000 steunbetuigingen op sociale media nadat het nieuws van de financiële strop bekend was geworden. Het is voor de bezoeker van nu ook te vroeg te denken dat 2016 de laatste keer Watou is. Er is nog zoveel bijzonders te zien, zoals het arbeidershuisje aan de Kleine Markt dat het duo Saskia De Coster en Inne Eysermans geheel naar hun hand hebben gezet: langs gedichten op de muren, geschreven in het blauw, lopen we naar een plek waar blauwe speelgoeddolfijnen boven ons zwemmen. Nu is het alsof wij, de bezoekers, zelf verdronkenen zijn. Op dit moment krijgt het sleutelwoord compassie alle betekenis.