Op de valreep heeft de Europese Unie maandagavond een akkoord bereikt over enkele maatregelen die internationale belastingontwijking moeten tegengaan. Vrijdag werd het overleg hierover, onder leiding van minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën, PvdA), afgebroken. België lag dwars bij een beoogde maatregel om renteaftrek voor bedrijven te beperken. Dijsselbloem stelde een overgangsperiode voor van maximaal vijf jaar, waarmee België uiteindelijk instemde.
Het akkoord bestaat uit vijf maatregelen op hoofdlijnen, die de 28 lidstaten vóór 2019 in nationale wetgeving zullen moeten omzetten. Naast de beperking van de renteaftrek op vreemd vermogen (tot 30 procent van de brutowinst) gaat het onder meer om een antimisbruikbepaling tegen kunstmatige fiscale constructies en het voorkomen van het onbelast verplaatsen van bedrijfsactiviteiten naar een land met een lager tarief.
Onder druk van de publieke opinie kwam de Europese Commissie begin dit jaar met een serie maatregelen tegen internationale belastingontwijking door multinationals. Deze gingen verder dan de internationale richtlijnen van de OESO, de club van rijke industrielanden. Het onderhandelingsproces dat volgde, onder leiding van roulerend voorzitter Nederland, heeft dat voorstel op onderdelen aanmerkelijk afgezwakt.
Zo is het opheffen van de zogeheten deelnemingsvrijstelling voor dochtervennootschappen van multinationals niet in het eindakkoord opgenomen. Dat laatste was niet onbelangrijk voor Nederland, omdat deze deelnemingsvrijstelling een van de „kroonjuwelen” is van aan het aantrekkelijke fiscale vestigingsklimaat van Nederland, aldus hoogleraar fiscaal concernrecht Jan van de Streek. Ook een ander typisch Nederlandse belastingvoordeel, de zogeheten Innovatiebox, wordt niet door nieuwe EU-richtlijnen aangepakt.
Minister Dijsselbloem is niettemin erg blij dat de EU met het bereikte akkoord „nu voorop loopt in de strijd tegen belastingfraude en belastingontwijking”. Eurocommissaris Pierre Moscovici (Financiële Zaken) zei in een reactie dat het akkoord „een serieuze klap uitdeelt aan hen die zich bezighouden met belastingontwijking door multinationals”.
Sommige Tweede Kamerfracties vinden de maatregelen nog niet ver genoeg gaan. „Goed nieuws”, zegt Steven van Weyenberg (D66), „maar er is nog een lange weg te gaan”. Ed Groot, partijgenoot van Dijsselbloem noemt het pakket „niet perfect” maar wel „een goede eerste stap”. De SP is somberder. „Als het hierbij blijft dan gaan we de strijd tegen belastingontwijking niet winnen”, zegt Arnold Merkies. De Franse Europarlementariër Eva Joly van de Groenen noemt de deal „een grote teleurstelling”. „Deze minimalistische wetgeving laat zien dat Europese regeringen het probleem niet serieus nemen”.
Dinsdagavond debatteert de Tweede Kamer met staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën, VVD) over de richtlijnen van de OESO.