Laat het echte EK nu maar beginnen

Een keeper in pyjamabroek, een co-bondscoach die ook tandarts is en een elftal dat zich als nummer 42 van de wereld toch wist te plaatsen (Albanië). Het zijn de faits divers die je associeert met het kleurrijke pluimage van het WK voetbal, meer dan met het elitetoernooi dat het Europees kampioenschap in Frankrijk is.

Of was. Want het is er dus allemaal hier op het EK in Frankrijk, het toernooi waarop ook de Europese middenmoot welkom is, en ook is gekomen. De UEFA importeerde zo meer van alles; hooligans, sterren, culturen, underdogs. En dus meer van de speelstijl die noodgedwongen uitgaat van de ontregeling. Die van beperkte mogelijkheden, van de tegenstander opvangen, tegenhouden.

Het EK is over de helft, gemeten naar het aantal wedstrijden, 51 in totaal. Vanaf nu, de laatste serie wedstrijden in de groepsfase die zondag in poule A al gespeeld zijn (zie inzet), vallen landen af – al was Oekraïne al na twee nederlagen klaar.

Wat biedt die lappendeken van landen? Meer supportersgroepen – in potentie een potpourri van zang, dans en verbroedering – brengen kleur. Onschuldig vlagvertoon zondag in Lille, voor Frankrijk-Zwitserland, supporters die keurig wachten in de rij voor toiletcabines. Ieren in Parijs die hun eigen zooi opruimen voor de Moulin Rouge: „Clean up for the boys in green.”

Vuurwerk en vechtpartijen

Maar ook de rotte appels reisden mee naar Frankrijk. Haatdragende groepen, dronken tuig. Confrontaties met politie, met elkaar. In Lille, en vooral in Marseille. Een soort gewenning treedt in: de Russen hebben met hun veldslag tegen de Engelsen in Marseille de toon gezet. Misdragingen van Turkse, Kroatische, Belgische en Hongaarse supporters tijdens wedstrijden worden onderzocht door de UEFA: vuurwerk gooien, vechtpartijen. Eén steward raakte gewond tijdens Kroatië-Tsjechië (2-2) door een vuurwerkbom, het was gerechtigheid dat Kroatië na de misdragingen van de eigen supporters zijn voorsprong daarna verspeelde.

Het EK was als een exclusieve datingsite, maar is nu opengesteld voor minder gefortuneerde of aantrekkelijke vrijgezellen. Cristiano Ronaldo hekelde de „kleine mentaliteit” van de dappere strijders uit IJsland, na de 1-1 tegen Portugal. Hij, megavedette en grootste speler op dit toernooi, moet dat niet zeggen. Hij weet ook wel, als kind van Madeira, hoe onvoorstelbaar het is dat een eiland van die orde van grootte iets van een topsportklimaat kan optuigen.

Maar er is wel degelijk sprake van een ‘kleine mentaliteit’, als Ronaldo bedoelt dat teams uit kleine landen met het stilistische weinig op hebben. Geef ze eens ongelijk.

Bert van Marwijk, analist bij de NOS, zag vleugjes topamateurvoetbal toen IJsland en Hongarije (1-1) hun duel der minderbedeelden voorschotelden. Doet natuurlijk niets af aan de individuele, bewonderenswaardige krachttoer die de landen stuk voor stuk volbrachten. Van indoorhallen bouwen en jeugdtrainers certificeren (IJsland) tot het continent afspeuren naar voetballers met Albanese origine en daar een team van smeden.

Het zal zurigheid zijn die spreekt, gebrek aan inleving ook nu Nederland er niet bij is. De beleving; hoe anders is die in Engeland en België, allebei outsider voor de titel. Beide gaven pas in de tweede helft van hun tweede groepswedstrijd supporters wat ontspanning door respectievelijk Wales en Ierland te verslaan.

Grote landen lopen geen gevaar, te veel stootkussens. Lukt het nu niet, dan wel in de derde groepswedstrijd. De vier beste nummers drie van de zes poules gaan ook door. Ja, Portugal, vijftig doelpogingen ondernomen, kan het na twee gelijke spelen tegen het ongeslagen IJsland en Oostenrijk nog lastig krijgen tegen Hongarije. Dat land is met vier punten al zo goed als door. Lees die zin nog eens: vijftig doelpogingen voor Portugal, IJsland ongeslagen en Hongarije bijna door. Met afstand de vreemdste poule in het toernooi.

Is dit dan de droom van de predikers van het voetbalevangelie? Zo veel ploegen die nog kans maken, dat was de bedoeling. „Het is niet alleen voor de happy few”, zei een van hen, KNVB-voorzitter en UEFA-vicevoorzitter Michael van Praag bij aanvang van het EK.

Een ander, toernooidirecteur Martin Kallen, ziet „meer spanning en toegang voor nieuwe supporters waardoor de populariteit in die landen toeneemt. Dat wilden we”.

Gaten vinden in de organisatie

Tegenhouden blijken meer landen te kunnen. Lastig zijn, linies gesloten houden, fysiek compenseren van wat je in techniek tekort komt. „Overal in alle landen zijn ze bezig om het voetbal te ontwikkelen”, zei technisch manager van de KNVB Jelle Goes onlangs. „Overal is voetbal zo populair, wordt geïnvesteerd in opleidingen, in competities. [Arsenal-coach] Arsène Wenger werd onlangs door zo’n kleine voetbalbond benaderd, om technisch directeur te worden. Daaraan kun je de ambitie wel aflezen.”

Door gaten te vinden in de organisatie van de tegenstander toont men zich de meester. Wie kunnen dat? Uitblinkers zijn vooral op het middenveld te vinden. Andrés Iniesta, grandioos in een indrukwekkend Spaans team tegen Turkije (3-0). Duitser Toni Kroos, Fransman N’Golo Kanté; strategen, controleurs, meer dan afmakers of vleugelaanvallers.

Cristiano Ronaldo komt altijd wel tot kansen – twintig schoten maar liefst in twee duels. Maar dat hij het daarmee, qua doelpogingen dan, in zijn eentje beter deed dan negen ploegen op dit EK, geeft te denken over de oververtegenwoordiging van ploegen die opvangen en terugduwen tot hun nationale voetbalidentiteit rekenen. En daarmee succes hebben. De afgelopen drie EK’s lag het gemiddelde aantal doelpunten per wedstrijd op 2,48, op het EK in 2000 zelfs nog 2,74. Op dit EK komt het gemiddelde aantal doelpunten per wedstrijd nog niet boven de twee (1,85). Wil dat zeggen dat de kwaliteitsverschillen dus niet zo gek groot zijn? Misschien. En misschien is dat spannend, maar is het ook goed? En wie bepaalt dat? Nog even en het voetballende kaf is eraf.