Poolse conservatieven hebben abortus in het vizier

‘Natuurlijk gebeurt het niet meer met een kleerhanger”, zegt Natalia, medewerkster van Ciocia Basia (Tante Basia), een organisatie die gratis abortussen voor Poolse vrouwen organiseert in Duitsland. Maar helemaal veilig is de manier waarop veel Poolse vrouwen hun zwangerschap laten beëindigen ook niet.

Sommige artsen doen het clandestien, zegt Natalia, die niet met haar achternaam in de krant wil. „Je vindt hun advertenties in de krant als je tussen de regels kunt lezen. Maar je weet nooit wie je dan tegenkomt.” Of je kunt pillen bestellen op internet. „Maar soms krijgen we telefoontjes van vrouwen die zich eerst afvroegen of ze wel werkten en daarna te veel tijd lieten verstrijken voor ze de volgende dosis innemen.” Een veiliger oplossing ligt buiten de grenzen: een Slowaakse abortuskliniek heeft een Poolse hotline en een Slowaakse abortuskliniek heeft een Poolse hotline en een eigen chauffeur om Poolse patiënten op te halen. Natalia’s vrijwilligers helpen dan weer armere vrouwen aan een ingreep, verblijf en vertaalhulp in Berlijn.

Verkrachting en incest

Oorzaak van deze omwegen is de Poolse wetgeving. Die behoort nu al tot de strengste in de Europese Unie: abortus mag alleen in geval van verkrachting, incest, aanzienlijke misvorming van de foetus of indien de gezondheid van de moeder ernstig wordt bedreigd.

Toch willen antiabortusgroepen die wetgeving nog strenger maken. De conservatieve stichting Fundacja Pro zamelt handtekeningen in om abortus alleen nog te gedogen als het leven van de moeder in gevaar is. Potentiële straffen voor uitvoerders zouden worden van twee naar vijf jaar gaan. Als 100.000 mensen hun steun verlenen, wordt het voorstel besproken in het Poolse parlement.

Een Slowaakse abortuskliniek heeft een eigen chauffeur om Poolse patiënten op te halen

De steun van de Poolse Katholieke Kerk heeft het voorstel al, net als die van partijprominenten van de nationaal-conservatieve regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS). „Sinds de regering vorig jaar veranderd is, is onze hoop ook groter,” zegt Anna Kiljan van Fundacja Pro.

„De situatie is wat ons betreft nog steeds niet in orde wanneer kinderen met het syndroom van Down of Turner worden vermoord in ziekenhuizen, in overeenstemming met de wet.”

Zaterdag verkondigden enkele duizenden deelnemers van de Mars voor de Waardigheid in Warschau een ander standpunt. „Genoeg!”, riepen de organisatoren van deze vrouwendemonstratie: zij eisen niet alleen meer aandacht voor geweld tegen vrouwen, maar vinden dat hun vrijheid rond de voortplanting steeds meer in gevaar komt. Sinds PiS eind 2015 aan de macht kwam, betaalt de staat geen ivf-behandelingen meer terug en de morningafterpil is voortaan slechts verkrijgbaar op doktersvoorschrift.

Voeg daar een strengere abortuswetgeving aan toe en „er dreigt een cultuur van angst”, zegt mensenrechtenadvocaat Monika Gasiorowska.

„Volgens een onderzoek dat we hebben laten uitvoeren onder artsen, bleken zij nu al legale abortussen als een andere ingreep in hun dossiers te zetten, om geen vervelende vragen te krijgen. Als de wet verandert, gaan mensen misschien ook meer klikken. Dat kan zelfs vrouwen die alles in hun eentje regelen, schrik aanjagen.”

Meer moeilijkheden

Opiniepeilingen suggereren dat de Poolse bevolking grotendeels conservatief is inzake abortus, maar niet in de gevallen die door de huidige wetgeving worden gedoogd. Zo antwoordde 81 procent van de ondervraagden in een onderzoek van peiler CBOS dat abortus niet geoorloofd is vanwege financiële problemen voor de moeder, maar vond 74 procent het wel gerechtvaardigd bij verkrachting en 84 procent als het leven van de moeder in gevaar is.

„Nu krijgen we enkele telefoontjes per week en regelen we twee tot drie abortussen per maand”, zegt Natalia van abortusorganisatie Ciocia Basia.

„Als de wet strenger wordt, verwachten we meer aanmeldingen. En meer moeilijkheden.”