‘Russische hooligans zijn getrainde vechters’

En dan ligt er in Vieux-Port plots een man op straat. Armen vol schrammen, zijn witte poloshirt zo verfomfaaid dat zijn dikke buik naar buiten bungelt. Zijn bast is even wit als zijn kale hoofd en benen, die zijn gestoken in keurige instappers. Suède loafers. Donkerbruin. De zolen steken in de lucht omdat de man niet meer op zijn benen kan staan. Erger nog, hij beweegt niet meer. Roerloos ligt hij op het trottoir. Naast zijn hoofd ligt een plas bloed.

Enkele mannen komen naderbij. Engelsen. Net als hij. Eén van hen zet een vol glas pils naast het hoofd van de man en knielt, schudt wat aan het lijf en schreeuwt dan om zich heen. Help. Niet veel later wordt de bewegingsloze man omringd door paramedici die met hun vingers aan zijn halsslagader voelen. Daarna volgt het onvermijdelijke: reanimatie. Op klaarlichte dag in de haven van Marseille. Een strijd op leven en dood.

Omdat de Engelsen hier in ’98 tekeergingen

Misschien is dit wel het meest indringende beeld van zaterdag. De levenloze fan op straat, voor wie de voorpret voorbij is in aanloop naar de EK-wedstrijd van later die dag: Engeland-Rusland. Daar zou het over moeten gaan. Over de wedstrijd, over de sfeer, over het vernieuwde Stade Vélodrome met zijn futuristische overkappingen over de gigantische tribunes. Waar de Engelsen massaal hun koningin eren op haar negentigste verjaardag, alvorens een ander mooi lied te zingen. Football is coming home. De tekst is simpel, maar perfect voor een feeststemming die past bij een EK. In koor klinkt het bijna zo indrukwekkend als het God save the Queen dat heel de dag al door de straten galmde. Wolken van traangas deden het gezang niet verstommen. Waterkanonnen evenmin.

Lees ook: Russen moeten vrezen nu UEFA onderzoek instelt

Wat volgt is een heerlijke spannende wedstrijd op een moment dat die ene man misschien wel voor zijn leven vecht op de intensive care. Als hij niet al dood is. Ja, dood. Het kan. Je kunt ervanuit gaan dat hij de vele tikken van Russische hooligans te boven komt, maar er is ook een reële kans dat dit niet gebeurt. Dat hij vannacht is bezweken, of later vandaag. Kapot getrapt op wat misschien nu al kan worden gezien als de zwartste dag op dit EK. De dag waarvoor Marseille op voorhand al huiverde en vreesde. Omdat de Engelsen hier in 1998 ook al voor een inferno zorgden.

Having a laugh

’s Ochtends heerst er nog rust in de stad. Dan ontwaakt de Engelse voetbalploeg na een moeizame nacht. Kregen ze van de UEFA een viersterrenhotel toegewezen nabij het stadion, blijkt de residentie vlakbij de fanzones te liggen waar tot diep in de nacht een dj draaide. ‘Slapeloze nachten’, kopten de Engelsen tabloids al. Toch oogt bondscoach Roy Hodgson zaterdagochtend monter. Bij zijn ochtendwandeling houdt hij even halt bij fans die dan al op de been zijn. Zo’n coach is Hodgson. Het vriendelijke tegenbeeld van een type als Louis van Gaal. Beminnelijk, een allemansvriend.

De bondscoach (68) heeft dan al afgerekend met de dilemma’s waarmee hij weken zat. Vooral over zijn aanvoerder, Wayne Rooney. Er is zoveel jong talent dat er in de voorhoede nauwelijks plek is voor de Engelse topschutter aller tijden. Toch wil hij de routinier van Manchester United niet passeren. De oplossing: een rol op het middenveld. Rooney doet een stapje terug, om zijn team op het EK juist vooruit te helpen. In de wedstrijd tegen Rusland ruimt hij ballen op uit zijn eigen strafschopgebied, dienstbaar als hij is. Rooney mag nog enkele vrije trappen nemen, maar na zijn missers is het Eric Dier die in minuut 73 mag aanleggen. Een voortreffelijk schot in de bovenhoek. Het gejuich van de Engelsen: oorverdovend.

“Het valt mij op dat ze heel georganiseerd zijn.”

Dit is waarvoor ze naar Marseille zijn afgereisd. Of hoopten ze ook op ongein, op confrontaties met de Russen? Zelf ontkennen ze dat. Ze komen om te feesten. Having a laugh. Dat het zo uit de hand loopt, is volgens de Britten de schuld van de groepen Russen die ook door de haven struinen. Niet om te drinken. Russische hooligans zijn over het algemeen getrainde vechters die dat het liefst in nuchtere toestand doen. Een verslaggeefster van Skynews doet ter plaatse verslag: “Het valt mij op dat ze heel georganiseerd zijn.”

Niet voor niets zijn het vooral Engelsen die bebloed worden afgevoerd. Ze vechten terug, maar zijn kansloos. Op foto’s is te zien hoe een Rus een Engelsman tegen zijn hoofd trapt terwijl die nog staat. Eén andere Brit wordt na enkele klappen in zee gegooid. Rond half tien zaterdagavond liggen twintig Engelsen in het ziekenhuis, meldt Skynews. Twee in kritieke toestand.

Waar de politie is? Niet in het stadion

De informatie komt naar buiten voordat het ook in het stadion misgaat. Negentig minuten zijn er dan gespeeld en het lijkt erop dat Engeland voor het eerst een openingsduel op het EK gaat winnen. Totdat de Russische verdediger Vasili Berezutski boven iedereen uittorent en de bal in de verre hoek kopt. Zijn landgenoten op de tribune, die bij het uitblijven van een doelpunt hun Bengaalse vuren al hadden ontstoken, mogen alsnog feesten. “Rossia, Rossia”, weerklinkt in het Vélodrome.

Vanaf dat moment ontstaat er chaos en paniek. Naast het vak van de Russen zitten enkele plukjes Engelsen waarmee het tot een confrontatie komt. Weer vallen er klappen. En dat niet alleen. Russen duwen de stewards opzij, stappen het provisorische afzetlint over en bestormen het andere vak, waar ook veel neutrale supporters zitten, jongeren en vaders met kinderen. Zij slaan op de vlucht. De massa klontert samen tegen een hek waar sommigen overheen proberen te klimmen. Scénes die doen denken aan grote stadionrampen van weleer; ook nu is er geen uitweg. Russen grissen Engelse vlaggen van de tribune, zoals ze ook al vlaggen stalen bij de Britse pubs. Trots gingen ze met hun trofeeën op de foto.

Waar de politie is? Niet in het stadion. Buiten werpen ze traangasgranaten en gebruiken ze een waterkanon om supporters te scheiden. Maar in het stadion laten ze de orde over aan stewards, die meteen onder de voet worden gelopen. Hadden de spelers op het veld iets door? “Ik zag wel wat, maar had geen idee wat er precies gebeurde”, zei de Rus Roman Neustädter.

De geschiedenis herhaalde zich

Het was toen al laat op de avond, maar een update over de situatie van de man met de donkerbruine loafers bleef uit. Was het zijn eigen schuld? Was hij er zelf verantwoordelijk voor dat hij te grazen werd genomen door hooligans die geen mededogen toonden toen hij al op de grond lag? Misschien wel. Maar hoewel hij ongetwijfeld beneveld was van de drank, niet terugdeinsde voor een gevecht, had hij vermoedelijk niet verwacht dat het zo erg uit de hand zou lopen toen hij met z’n vrienden neerstreek in de haven.

Zo leek de situatie in niets nog op de zonovergoten stillevens van Vieux-Port waarmee Marseille dit EK adverteert op billboards in de stad. De charmante terrassen met uitzicht op zee werden een slagveld, vergelijkbaar met de onheil van 1998. De geschiedenis herhaalde zich. Pijnlijk, maar waar.