Nederlandse brievenbusfirma betrokken bij Mozambikaanse miljoenenfraude

Een Nederlandse brievenbusfirma blijkt betrokken bij een omvangrijk fraudeschandaal dat Mozambique aan de rand van een faillissement heeft gebracht. De ontdekking van omstreden leningen aan overheidsbedrijven hebben onlangs geleid tot het bevriezen van donorhulp, onder meer uit Nederland.

Het brievenbusbedrijf Mozambique Ematum Finance 2020 bv (kortweg Ematum bv) is gevestigd in Amsterdam en wordt beheerd door het bekende Nederlandse trustkantoor TMF. In 2013 verkocht het met hulp van zakenbanken Credit Suisse en VTB voor 850 miljoen dollar aan obligaties, waarvoor de Mozambikaanse staat garant stond. De opbrengst was bedoeld voor de ontwikkeling van de tonijnvisserij.

De vissersboten die Mozambique hiervoor kocht, kostten bij elkaar echter nog geen 100 miljoen dollar. Het is onduidelijk wat er met de rest van de 850 miljoen is gebeurd. Een groot deel van de lening is doorgesluisd naar het ministerie van Defensie en is vanaf daar niet meer te traceren.

Obligaties verkopen

Een woordvoerder van trustkantoor TMF zegt dat Ematum bv alleen in Amsterdam gevestigd was om de obligaties te kunnen verkopen op de Europese kapitaalmarkt. Dat het in Maputo gevestigde overheidsbedrijf Ematum SA het geld vervolgens doorsluisde zonder er verantwoording over af te leggen, daar kan TMF niets aan doen, zegt hij.

Mozambique hoopte de leningen te kunnen aflossen met de opbrengsten van de grote gasreserves die zijn gevonden in het noorden van het land. Maar gasprijzen zijn wereldwijd dramatisch gedaald. De nationale munt van Mozambiqe verloor vorig jaar meer dan een derde van zijn waarde, waardoor de leningen in dollars onbetaalbaar zijn geworden.

Internationale donoren zijn woedend op de Mozambikaanse regeringspartij Frelimo, nu de afgelopen weken duidelijk is geworden dat bovenop de 850 miljoen dollar, nog eens 1,4 miljard dollar is geleend aan staatsbedrijven zonder medeweten van het parlement of de donoren. Een derde van de begroting van Mozambique komt van internationale donoren. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) heeft alle steun aan Mozambique bevroren. IMF-directeur Christine Lagarde noemt het bewust verbergen van de leningen „overduidelijk corruptie”. Het IMF bezoekt komende weken Mozambique om te zien wat nodig is om de in totaal 2,3 miljard dollar afbetaald te krijgen. In december vroeg Mozambique het IMF nog om noodkrediet.

Miljoenensteun bevroren

De Nederlandse regering zette in 2013 al directe begrotingssteun aan Mozambique stil. Na de onthulling van de fraude heeft minister Ploumen (PvdA, Ontwikkelingssamenwerking) ook voor 10 miljoen euro aan steun voor de sectoren water, gezondheidszorg en welzijn bevroren.

Ploumen is „verontwaardigd dat de Mozambikaanse overheid off-budget-leningen met staatsgaranties bewust heeft verzwegen”, meldt een woordvoerder. „Nederland, het IMF en andere donoren hebben naar aanleiding van deze vertrouwensbreuk een duidelijke boodschap afgegeven dat het geen business as usual is met Mozambique.” De minister wacht nader onderzoek door het IMF af voor zij beslist „of en op welke wijze opnieuw met de overheid samengewerkt kan worden”.

Afgelopen april zijn de obligaties van het Nederlandse Ematum bv overgedragen aan de Mozambikaanse staat, waardoor ze wel zichtbaar worden in de overheidsfinanciën. Ematum is nu een lege vennootschap, die zal worden geliquideerd, aldus TMF.

Noodtoestand

Het schandaal komt naar buiten op een moment dat Mozambique in vier provincies de noodtoestand heeft uitgeroepen wegens aanhoudende droogte. Anderhalf miljoen Mozambikanen hebben voedselhulp nodig. In het noorden van het land is bovendien het conflict tussen militanten van oppositiepartij Renamo en het regeringsleger weer opgelaaid.