Polen gaat historisch oerbos omhakken

Een van de laatste oerbossen in Europa wordt volgens milieugroepen bedreigd nu de nieuwe Poolse regering in delen daarvan veel intensiever dan in het verleden bomen wil gaan kappen. Dinsdag maakte de directeur van het Poolse staatsbosbeheer bekend dat de werkzaamheden in het beroemde Woud van Bialowieza, dat sinds 1979 als een mondiaal natuurerfgoed onder bescherming van de Unesco staat, inmiddels zijn begonnen.

Internationale deskundigen en milieugroepen als Greenpeace, het WWF en ClientEarth hebben fel protest aangetekend. Het zo’n negenduizend jaar oude woud is het best bewaard gebleven overblijfsel van de uitgestrekte laaglandoerbossen die aan het einde van de laatste IJstijd op lagere gelegen gebieden in Midden-Europa ontstonden.

Een groep hoogleraren in de bosbouw uit Duitsland, Engeland, Zweden en de VS heeft zich geschaard achter een protestbrief van de Belgische ecologieprofessor Martin Hermy. Die schrijft „erg gealarmeerd” en „diep verbaasd” te zijn over de Poolse plannen. Die zullen volgens hem jarenlang de natuurlijke processen in dit oerbos verstoren.

Het plan te kappen in het Woud van Bialowieza is een van de manieren waarop de vorig jaar aangetreden conservatief-nationalistische regering van de partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) afstand wil nemen van haar voorgangers. In een periode van tien jaar moet 180.000 kubieke meter hout worden gekapt. Een eerder plan voorzag in het kappen van 40.000 kubieke meter.

Kritische wetenschappers zijn vervangen door voorstanders van het kapplan

Hoogleraar Hermy en milieugroepen suggereren dat financiële overwegingen achter het plan zitten. De Poolse regering ontkent dit. Die zegt dat de bomen gekapt moeten worden omdat een in 2013 uitgebroken keverplaag bomen heeft verzwakt en zo het gevaar van vallende bomen is ontstaan voor toeristen en de lokale bevolking.

Maar de eigen wetenschappelijke analyse hiervan is politiek gekleurd. Vorige week heeft minister van Milieu Szyszko 32 van de 39 wetenschappers in de Raad voor Natuurbescherming ontslagen omdat ze kritiek hadden op het kapplan. Zij zijn inmiddels vervangen door voorstanders ervan. De nieuwe voorzitter van de raad pleitte ook voor mogelijkheden om beperkt jacht te kunnen maken op de wisent, de Europese bison, een beschermde diersoort die in de jaren vijftig met veel moeite weer in het woud is geïntroduceerd.

Een milieuactivist die strijdt voor behoud van het oerbos. Foto Reuters / Kacper Pempel

Tsaren en koningen

Het ruim 1.500 vierkante kilometer grote woud ligt voor ongeveer drievijfde in Wit-Rusland en voor tweevijfde in Polen. Wat het zo bijzonder maakt, is dat in ongeveer de helft ervan nooit sprake is geweest van menselijke interventie van enige betekenis. Poolse koningen en Russische tsaren gebruikten het als jachtgebied. Biologen komen hier vaak de zeldzame biodiversiteit van bomen, planten en dieren bestuderen.

De felle discussie over het woud betekent een nieuwe rel voor de PiS-regering, die al veel internationale kritiek kreeg wegens haar pogingen de media onder controle te brengen, de geschiedschrijving aan te passen, en andere maatregelen die in het buitenland werden gezien als een aantasting van de rechtstaat. De Europese Commissie heeft begin deze maand gedreigd een formele juridische procedure tegen Warschau te beginnen, maar besloot dinsdag tot een nieuwe verzoeningspoging.

Hoogleraar Hermy wijst er in zijn protestbrief op dat het woud deel uitmaakt van het Europese Natura2000 netwerk en als zodanig beschermd is door internationale afspraken. Vertegenwoordigers van Unesco, gealarmeerd door de internationale protesten, zullen volgende week een bezoek brengen aan het woud.

Biologische processen

De woordvoerder van Greenpeace-Polen, Marianna Hoszczowska, zei tegen het persbureau AP dat de natuurlijke biologische processen in het woud onderzoekers uit heel de wereld trekken. „Uitvoering van de plannen van het ministerie van Milieu zal een onomkeerbare breuk van dit proces betekenen.”

De discussie over houtkap in Bialowieza speelt al decennia. IKEA, dat veel hout in Polen koopt, heeft afgesproken dat het nooit hout uit dit woud zou gebruiken. Katarzyna Kosciesza van Client–Earth, een van de milieugroepen die een formeel protest hebben ingediend bij de Europese Commissie, zei:

„Het bos is een Poolse schat, maar het is ook een schat van de hele wereld, en het kappen kan dit echt bedreigen.”