‘Amsterdam is de scheidingshoofdstad’

De aanleiding

In Vathorst sneuvelt een op de twee huwelijken, was onlangs het nieuws. De gemeente Amersfoort gaat daarom proberen scheidingen te voorkomen. Scheidingspreventie als overheidstaak: dat is een breuk met 1971, toen de echtscheidingswet werd ingevoerd, schreef rechtssocioloog en alimentatie-specialist Bregje Dijksterhuis daarop in een opiniestuk in de Volkskrant. Dijksterhuis juicht overheidsinmenging toe. Ze ziet de toename van aantal scheidingen als maatschappelijk probleem. „Dit is geen regionaal verhaal, Amsterdam is de scheidingshoofdstad.”

Waar is het op gebaseerd?

Dijksterhuis baseert haar uitspraak op de Jeugdmonitor van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), laat ze desgevraagd weten. Daarin staan cijfers over het totale aantal echtscheidingen waarbij minderjarige kinderen zijn betrokken: in Amsterdam 659 in 2014. Dat is interessanter dan naar scheidingspercentages kijken, vindt Dijksterhuis. Ze betoogt namelijk dat scheidingen een grote kostenpost zijn voor de samenleving, door alle instanties die zich ermee (kunnen) bemoeien – de rechterlijke macht, Jeugdzorg, de bijstand. „Het gaat mij erom: voor wie is dit een probleem? Waar zijn de meeste kinderen betrokken?” Dijksterhuis ziet het aantal scheidingen als grootstedelijke problematiek, zoals schulden, obesitas of verslaving.

En, klopt het?

Als we de bewering van Dijksterhuis letterlijk nemen, heeft ze gelijk. In 2013, het jaar van de meest recente CBS-cijfers, scheidden 2.724 mensen in Amsterdam. In Rotterdam waren dat er 2.332. Maar als we alleen naar het aantal scheidingen kijken waarbij kinderen betrokken zijn, zoals Dijksterhuis zelf deed, klopt de bewering niet: volgens de Jeugdmonitor waren er in 2014 668 van zulke scheidingen in Rotterdam en 659 in Amsterdam.

Maar wat zeggen die absolute aantallen? Hoe groter de stad, hoe meer mensen scheiden. Dus ook hoe meer mensen níet scheiden. Zo bezien is het dus nogal logisch dat Amsterdam de scheidingshoofdstad is.

De relatieve cijfers wijzen in een heel andere richting dan Amsterdam als scheidingshoofdstad. In Vathorst gaan dus relatief veel mensen uit elkaar, maar ook bijvoorbeeld in Heerlen, Arnhem en Beverwijk. In Heerlen scheidden in 2013 vijftien op de duizend mensen die getrouwd zijn, blijkt uit recente CBS-cijfers. In Amsterdam zijn dat twaalf op de duizend mensen, in Rotterdam elf.

Maar ook die relatieve scheidingscijfers zeggen „lang niet alles”, zegt scheidingsonderzoeker Ed Spruijt. Immers: ook samenwonende stellen die niet getrouwd zijn gaan uit elkaar.

Waar komen de regionale verschillen vandaan? Niet de omgeving nodigt uit tot scheiden, zegt Spruijt, maar bevolkingssamenstelling en huizenmarkt spelen een rol. „In Vathorst en Leidse Rijn bijvoorbeeld kun je als gescheiden vader relatief makkelijk aan een huis komen. Personen zonder geloof scheiden meer dan personen met een geloof, en nog altijd scheiden paren zonder kinderen sneller dan paren met kinderen.”

Dat in Utrecht relatief weinig mensen scheiden, komt vermoedelijk niet doordat Utrechtenaren betere partners zijn. Er wonen daar gewoon veel studenten.

Demografisch onderzoeker Jan Latten van het CBS waarschuwt ook voor een te snelle interpretatie van scheidingscijfers. Zo neemt het aantal scheidingen de laatste jaren weer toe, mogelijk doordat mensen hun echtscheiding door de crisis uitstelden. „We denken dat er sprake is van een inhaaleffect.”

Conclusie

Als je uitgaat van absolute getallen dan klopt de stelling van Dijksterhuis: in Amsterdam scheidden in 2013 de meeste mensen. Maar om te kunnen vergelijken is het logischer om naar percentages te kijken. Dan blijkt dat in tal van andere gemeenten de kans op een scheiding veel groter is. We beoordelen de stelling daarom als grotendeels onwaar.

Mirjam Remie