Van weggelachen act tot presidentskandidaat

Het begon nog geen jaar geleden als een weggelachen act, het werd een opstand in de partij, en het eindigde vannacht als een Republikeinse machtsovername. Miljardair Donald J. Trump heeft na een verpletterende winst in de staat Indiana de Republikeinse voorverkiezingen gewonnen. Trump is nu de facto de Republikeinse kandidaat voor de presidentsverkiezingen van november. Zijn enige echte concurrent, senator Ted Cruz, gaf zijn campagne op.

Donald Trump eiste vannacht na de winst in Indiana de eindzege op. “Vanaf nu gaan we achter Hillary Clinton aan.” Hij riep op tot eenheid in de partij, en zei dat hij bevolkingsgroepen terug kan lokken die van de Republikeinse Partij vervreemd zijn geraakt. „Ik win bij vrouwen, ik ben er dol op.” Met latino-kiezers beloofde hij „een ongelooflijke band op te bouwen, en hij voorzag een terugkeer van zwarte kiezers bij de Republikeinen. “Afro-Amerikanen willen banen.”

De Republikeinse partij gaat met een onstuurbare, polariserende presidentskandidaat de strijd aan met (waarschijnlijk) de Democraat Hillary Clinton. Trump wist met een onconventionele campagne Republikeinse kiezers te overtuigen. Hij gebruikt geen focusgroepen, interne peilingen of tv-spotjes, en heeft nauwelijks een organisatie. Trump heeft de regels van de politieke campagne voor decennia herschreven.

Identiteitscrisis

Trump wist gebruik te maken van een identiteitscrisis in de Republikeinse Partij. De partij radicaliseerde de afgelopen jaren, en veranderde van een bestuurderspartij in een activistenplatform. Deze partij bleek vatbaar voor Trump, al verzetten veel conservatieven zich hevig. De meesten zullen eieren voor hun geld kiezen, een kleine groep heeft aangekondigd deze verkiezingen niet te gaan stemmen, en 2016 als een verloren jaar te beschouwen.

De zakenman Donald Trump is dan ook geen klassieke conservatief. Hij bepleit een flexibele levensinstelling, omdat je daarmee “de beste deals” kunt sluiten. Hij heeft vaak ruimdenkende opvattingen over sociale kwesties en steunde in het verleden ook Democraten. Maar zijn retoriek tegen migranten, globalisering en de bestuurlijke elite sloeg aan. Dit zal vanaf nu de dominante boodschap van de Republikeinse Partij worden.

Donald Trump toont begrip voor de verwarring onder Amerikaanse kiezers, en vergrootte die door overal complotten te zien. Met een complot – Obama is niet in Amerika geboren – werd hij vijf jaar geleden een politieke factor van betekenis. En met een complot – de vader van Ted Cruz is betrokken bij de moord op John F. Kennedy – gaf hij zijn laatste tegenstander het genadeschot.

Historisch lage populariteit

Kan Trump deze stunt herhalen in november? De voortekenen zijn niet gunstig. De Republikeinen hebben een kandidaat gekozen die buitengewoon impopulair is onder Amerikaanse kiezers. Ongeveer tweederde van de kiezers ziet Trump niet zitten. Zijn populariteit zit ongeveer op 28 procent – historisch laag voor een presidentskandidaat.

De Republikeinen zullen het veel beter moeten doen dan Mitt Romney in 2012. Dat kan alleen als Trump veel populairder wordt onder vrouwelijke, zwarte of latino-kiezers. Trump sloeg vannacht een verzoenende toon aan, maar het is een lange weg. Bovendien: de meeste kiezers kennen Trump al decennia. Ze hebben hun beeld over hem al jaren geleden gevormd.

Daar staat tegenover dat Trump het waarschijnlijk zal opnemen tegen een evenmin populaire tegenstander: Hillary Clinton. Zij verloor vannacht de Democratische voorverkiezingen in Indiana verrassend van democratisch socialist Bernie Sanders. Haar nominatie, die ze allang binnen had willen hebben, loopt weer vertraging op.

Bernie Sanders zei vannacht dat hij de strijd tegen Clinton tot aan de Conventie in juli wil voortzetten, al zijn zijn kansen nog altijd erg klein. Sanders, populair onder progressieve kiezers die het politieke gezag wantrouwen, heeft Clinton in haar uitspraken flink naar links gedwongen. Ze had zich allang op Trump willen richten, maar een echte tweestrijd is het nog niet geworden. Clinton heeft nog werk te verrichten om linkse kiezers te overtuigen.

Hard en cynisch

Ook over Hillary Clinton denken Amerikanen negatief. Zo’n 55 procent van de kiezers ziet haar niet zitten, ruim 38 procent is positief. Dat zijn iets betere cijfers dan Trump. Maar in de recente geschiedenis zijn geen kandidaten gekozen voor de eindstrijd met zulke lage scores, berekende website fiverthirtyeight.com.

Dat zal gevolgen hebben voor de komende maanden. Twee impopulaire politici, zwaarbewapend met munitie over hun kwetsbare tegenstander, kunnen eenvoudig de hardste, meest cynische campagne sinds decennia ontketenen.

De verkiezingen van 2016 in een tijdlijn: