Goddelijke opdracht niet genoeg voor Cruz

Ted Cruz zag zichzelf als de redder van de Republikeinse Partij, als een tweede Mozes: een visionair met een ondankbare achterban. Hij, en alleen hij, bezat de Stenen Tafelen met conservatieve principes. Alleen die konden de dolende partij na acht jaar oppositie en stuurloosheid weer in de goede richting helpen. Ted Cruz had een goddelijke opdracht, zei zijn trouwe bondgenoot Glenn Beck, een conservatieve commentator. “God zei: ‘Doe wat ik zeg.’ Ook al ben je een wat slome spreker en niet de perfecte jongen, net als Mozes.”

Maar de Republikeinen, gelijk het Volk Israël, aanbaden het Gouden Kalf.

Wekenlang zette Cruz stug door, en was hij de laatste Republikein die de nominatie van Donald Trump nog kon tegenhouden. De kans daarop was minimaal, en het scenario vergezocht: Trump zou nét niet de 1.237 benodigde gedelegeerden halen, waardoor de nominatie op de Republikeinse Conventie beslist zou worden. Daar zouden de gedelegeerden, massaal overtuigd door Cruz, in een tweede stemronde alsnog voor hem kiezen. Maar na de verpletterende winst van Trump in Indiana vannacht was duidelijk: de Republikeinen willen Cruz niet.

Daar kwam bij dat Ted Cruz de afgelopen dagen gemerkt heeft wat de furie van Donald Trump betekent. Eerder waren Jeb Bush en Marco Rubio daar al onder bezweken. ‘Lyin’ Ted’, zoals Trump hem altijd noemde, kreeg een bombardement aan vuiligheid over zich heen. Trump beschuldigde Cruz’ vader zelfs van betrokkenheid bij de moord op John F. Kennedy.

Cruz,die zelden emoties verraadt, oogde de laatste dagen plotseling gebroken. Hij noemde Trump een ‘narcist’, een ‘rokkenjager’ en een ‘pathologische leugenaar’. Cruz deed op het laatste nippertje wat hij altijd had vermeden: hij ging echt campagne voeren tegen Trump. Maar toen was het al veel te laat. Net zoals de paniekbenoeming van Carly Fiorina tot kandidaat-vicepresident ook niets meer uithaalde.

Tea Party

Ted Cruz (45), de zoon van een Cubaanse vader en Amerikaanse moeder, dacht dat de tijd rijp was voor een geharde ideoloog aan het roer van de Republikeinse Partij. De afgelopen jaren was de voormalige advocaat-generaal van Texas aan een stormachtige opkomst bezig. Hij deinde mee op de golven van de onrust in conservatieve kring na de verkiezing van Barack Obama tot president in 2008. Cruz zag een partijtop in paniek, op Obama hadden ze geen antwoord. Maar hij zag ook een basis die snel radicaliseerde. De Tea Party kwam op, die alles verwierp waar Obama voor stond, en ook de eigen partij wantrouwde.

In 2011 beklom Cruz een podium op een evangelisch congres in Washington, en riep uit: “Jimmy Carter heeft ons Ronald Reagan gebracht!” Obama was in die vergelijking Carter, hijzelf Reagan. Juist na groot verlies, zei Cruz, moet een partij terug naar de ideologische wortels. Compromisloosheid wordt uiteindelijk beloond, aldus Cruz, want de kiezer wil duidelijkheid.

In 2013 belandde Cruz namens Texas in de Senaat. Dat was een schok voor de Republikeinse partijelite. Samenwerken met de Democraten zat er niet meer in, voor zover dat nog voorkwam. Cruz beloofde Obama’s nieuwe zorgstelsel te saboteren, en probeerde dat met een toespraak van 21 uur, waarin hij onder meer uit Dr. Seuss voorlas. Hij wist de federale overheid wekenlang op slot te krijgen. Tot woede van veel partijgenoten werd Cruz een conservatieve showman, die de aarde verschroeide, maar veel aandacht trok. Hij maakte van die massale Cruz-haat juist een sterk punt: als de elites mij haten, was de boodschap, dan moet ik wel deugen. Zo werd zijn zwakte een kracht.

Cruz dacht dat de toenemende radicalisering van zijn partij hem de nominatie kon bezorgen. Hij verwierp het homohuwelijk, klimaatverandering, en een hervorming van het migratiestelsel. Hij weigerde te praten over vuurwapenwetten. Cruz bakte in een tv-spotje zelfs ham op de hete loop van een machinegeweer.

Cruz pleitte voor lage belastingen, en een overheid die zich op alle fronten uit het leven van burgers zou terugtrekken. Onder president Cruz, zei hij, hoefden schoollunches niet langer gezond te zijn. „Kinderen gaan weer patat eten.”

Buitenstaander

Ted Cruz voerde een uiterst professionele campagne, en wist daarmee vaak te verrassen. Zijn campagneteam had een fijnmazig netwerk opgebouwd. De man die zichzelf als pure buitenstaander verkocht, wist precies hoe de partij werkte.

Maar Cruz begreep het sentiment van de Republikeinse kiezer net niet goed genoeg. De woede over Obama, de economie of de wereld groeide inderdaad, maar dat vertaalde zich niet in een wens om terug te keren naar oude idealen. Veel kiezers radicaliseerde nog verder, naar het post-ideologische wereldbeeld van Donald Trump. Hij verdeelt de wereld in winnaars en verliezers. Hij suggereert geheime machinaties die Amerikanen tot het kamp van verliezers veroordelen.

Hoe nu verder in de VS? Een timeline

Trump spreekt een instinct van kiezers aan die hun verworvenheden willen beschermen, en die de wereld wantrouwen. Cruz wilde de wereld van die kiezers opnieuw veranderen, door de overheid zich verder terug te laten trekken. Dat bleek een misrekening.

Zoals zijn vader Rafael Cruz als evangelische spreker door het land trekt, zo wilde Ted Cruz een door God geïnspireerde conservatieve beweging beginnen. Terwijl Trump opkwam, deden veel conservatieven knarsetandend mee. Cruz’ einde aan de campagne bevrijdt veel Republikeinen van een dilemma. Om Trump te stoppen, moesten ze opeens aardig zijn voor de gehate Cruz. Nu dat niet meer nodig is, is Cruz weer de partijmelaatse die hij altijd was.