Donald Trump als president is geen ramp

Bijna elke zelfverzekerde analist, columnist en politieke waarzegger voorspelde: „Donald Trump is geen blijvertje.” Hij zou kansloos naar de eeuwige jachtvelden van de Amerikaanse politiek verdwijnen. Niet dus. Na Trumps winst in Indiana, en de beslissing van Ted Cruz om zich terug te trekken uit de strijd, kan de nominatie hem nauwelijks meer ontgaan.

Trump heeft (er komen nog voorverkiezingen in 9 staten) nu al meer stemmen dan Ronald Reagan, Bush Sr, John McCain en Mitt Romney ooit bij de ‘primaries’ haalden. Als geen ander draait Trump de politieke bookmakers dol. Opiniepeilingen en commentatoren geven Clinton nog steeds de beste kans, maar Trump is verder gekomen dan zijn talrijke tegenstanders dachten.

Cynisch maar waar: herrieschopper Donald Trump luistert beter naar kiezers dan Hillary, Ted, John en al die andere geflopte kandidaten. Die ‘domme Trump’ is – leuk of niet – met zijn politieke strategie iedereen te slim af en heeft de Amerikaanse pers in zijn zak. Zijn act is onweerstaanbaar.

Checks and balances

Trump tart alle wetten van de politieke zwaartekracht. Geen kandidaat immers die zo vaak liegt („Als hij ‘goedemorgen’ tegen je zegt, weet je bijna zeker dat het vijf uur ‘s middags is”, schreef een New Yorkse journaliste onlangs in een stuk voor Politico). Maar hij is een Teflon-kandidaat: viezigheid bakt niet aan. Even onder de kraan en schoon is ‘ie weer. Zweeft ‘The Donald’ straks fluitend de hekken van het Witte Huis binnen?

En dan?

Mijn advies: relax, geen paniek.

Ook Clinton-stemmers (ik zou daartoe behoren) moeten er dan maar het beste van maken. Het wordt een wilde boel in Washington en omstreken, maar de hemel valt niet naar beneden.

Kern van het Amerikaanse bestel is ‘checks and balances’. De president is machtig maar kan – vraag maar aan Barack Obama – weinig zonder het Congres, het Amerikaanse parlement. Een muur tussen Mexico en de VS bouwen? Elf miljoen illegale immigranten deporteren? Handelsverdragen met China of Japan opzeggen? Daar kan en zal het Congres vast een stokje voor steken. De Trumpiaanse bluf en bravoure verbleken snel.

Populisten overschreeuwen zichzelf. Denk maar aan Pim Fortuyn en Geert Wilders. Tegenstanders staren zich blind op hun radicale en veelal onhaalbare ideeën. Fortuyn: „De grenzen gaan echt dicht.” Wilders: „Voer Kopvoddentax in.” Trump: „Deporteer 11 miljoen illegalen.” Trump zei, gevraagd naar zijn rabiate scheldpartijen, ook al: „Het is voor een deel entertainment.” Zijn campagnebaas bekent: „Hij speelt een rol.”

Nemen we het allemaal dus te serieus? Na een overwinning van Donald Trump volgt de échte test.

‘Ervaring niet gewenst’

Trump-critici vergeten vaak dat de analyse van het Trump-evangelie klopt: vele miljoenen Amerikanen zijn terecht boos. Ze zijn zwaar gepiepeld. De ongelijkheid tussen arm en rijk is bizar. Miljoenen banen van laagbetaalden verdwijnen. De middenklasse worstelt. Amerika’s aanzien in de wereld is geschonden. De infrastructuur (wegen, openbaar vervoer) verkruimelt. Onderwijs en zorg falen te vaak, waar alwéér vooral lager betaalden onder lijden.

Conclusie van Trump-fans: „De Washingtonse politiek is failliet. Hoogste tijd voor iemand die schoon schip maakt.” Trump is hun man. In de personeelsadvertentie ‘Met Spoed Gezocht: Een Nieuwe President’ zetten veel kiezers bij de taakomschrijving als dwingende wens: ‘Ervaring níet gewenst’.

Dat zijn ‘oplossingen’ die hen niet helpen, merken ze pas later.

In de Obama-jaren hadden de Republikeinen maar één doel: alles wat de president en de Democraten voorstellen vakkundig torpederen.

Deze permanente obstructie breekt de Republikeinen nu lelijk op. Tomeloze verdeeldheid binnen de Republikeinse partij is het gevolg. Ze vechten elkaar de tent uit. Het grenst aan politieke zelfcastratie.

Wie het goed voor heeft met Amerika ziet deze politieke kamikaze met vreugde aan. De Republikeinen verdienen deze politieke tuchtiging. Hun politiek van arrogantie, zelfverrijking, verwaarlozing van onderwijs, zorg en openbaar vervoer, minachting voor armen en andersdenkenden (allemaal ‘socialisten’) is stuitend.

Er is één manier om deze interne verlamming te maskeren: het aloude recept van een gemeenschappelijke vijand. De droomvijand voor rechts? Niet moeilijk: Hillary natuurlijk (vergeet Bill ook niet) terug in het Witte Huis. De Republikeinen sluiten dan weer even de gelederen: weg met de ‘über-bitch’. Maar dan zal de politieke verlamming in volle hevigheid voortduren.

Kiezers willen immers – zie ook de enorme populariteit van de even bejaarde als linkse Bernie Sanders – een outsider. Hillary is de ultieme insider. De loopgraven worden niet dichtgegooid, maar juist verder uitgediept. Geen fijn vooruitzicht.

Poenerig, proleterig, pragmatisch

Trump als Commander in Chief, heeft dat ook voordelen? Hij schudt zijn akeligste schelmenstreken (schelden, beledigen, provoceren) nu al af. Maar Trump blijft Trump: politiek incorrect, onbehouwen en eigenwijs tot in zijn vlasblonde haarwortels. Militaire commandanten zijn verzot op de tactiek van ‘shock and awe’: breng de vijand in paniek. Trump gaat ook zoiets doen: ‘schrik en schok’. De Washingtonse politiek krijgt van hem een wortelkanaalbehandeling. Zonder verdoving.

Steeds meer Republikeinen zien dat nu ook in. Republikeins gouverneur Walter Scott van Florida: „De kiezers hebben gesproken. Ze willen een zakenman, een outsider die Washington eens flink opschudt.” Republikein en oud-gouverneur John Huntsman: „Trump kan beter dan andere kandidaten barrières tussen partijen doorbreken.”

Wildebras en zakenman Donald Trump is een dealmaker. Hij wil resultaat en onderhandelt als politieke libero, zónder ideologie of partijprogramma. Na ‘gentleman’ Obama krijgen we een poenerige, proletige maar ook heel pragmatische president.

Republikeinen én Democraten hebben de volkswoede gemist, waar Trump nu zo van profiteert. Daar betalen ze nu een hoge prijs voor. Ze ontkomen niet aan diepgaande zelfanalyse en een eigen variant van Trumps ‘Let’s make America great again’. Dat zal louterend werken.

Rechts evangelie verdampt

Overigens is Trump op de lange duur niet de grootste nachtmerrie voor Republikeinen: helemaal los van ‘Washington’ wordt Amerika in rap tempo een progressiever en vooral minder ideologisch land. De Republikeinen hebben de afslag naar de 21ste eeuw gemist. Hun geharnaste rechtse evangelie verdampt: een robuuste meerderheid van de Amerikanen is voor recht op abortus, strengere wapenwetten en fikse verhoging van het minimumloon.

Denk ook aan de erkenning van homohuwelijk, legalisering van marihuana, einde aan de opsluitgekte van de War on Crime, de leegloop van de kerken, steeds meer aanhang voor een groenere economie, en – heel belangrijk – een niet-ideologische, jonge generatie van millennials. Meer dan de helft van hen verwerpt het huidige kapitalisme. In Amerika!

En de allergrootste angst van rechts zijn de veelal Democratisch stemmende, gekleurde Amerikanen (zwarten, Latino’s, Aziaten). Die groep blijft groeien, vooral in nu nog Republikeinse zuidelijke staten. Daar worden minderheden steeds vaker een meerderheid. Het gescheld van Trump op immigranten is op den duur politiek fataal.

Het is een schrale troost voor Trump-haters, maar puur kijkend naar de demografische statistieken is de conclusie onontkoombaar: Donald Trump zou voorlopig de láátste Republikeinse president van Amerika kunnen zijn. Keep hope alive!

Charles Groenhuijsen was correspondent voor de NOS in de VS. In 2015 schreef hij twee boeken: Oh, oh Amerika: Het land dat Obama achterlaat en Donald Trump: Iedereen houdt van mij.