Joop, Aldo en de rest – het drama FC Twente

Het is 14 januari 2014, de dag van de nieuwjaarsreceptie van FC Twente. Martine Braam, presentatrice van FC Twente TV, vraagt tot slot van een interview met de twee belangrijkste clubbestuurders waar „we” volgend jaar staan. „Kwartfinale Champions League”, lacht Aldo van der Laan. Braam gniffelt, Joop Munsterman schiet in de lach. „Grapje, grapje”, zegt Van der Laan met zijn – na ruim dertig jaar in Twente – nog altijd Haagse accent.

Dan wordt Munsterman ernstig. Hij vertelt dat het een „hell of a job” is om aan te klampen bij de topvijf in Nederland. „Met Ajax dat zich doorontwikkelt, Feyenoord met dat enorme verzorgingsgebied rond Rotterdam. PSV met zijn grote sponsors, Vitesse dat samenwerkt met Chelsea. Dat is niet zo eenvoudig”, zegt de voorzitter. „Maar we hebben er wel alle vertrouwen in.”

Het jaar 2014 wordt Munstermans laatste als topman van de club waar hij tien jaar eerder statutair bestuurder werd en die hij als geestdriftig directeur en voorzitter ineen uitbouwde tot landskampioen met een stadion voor 30.000 toeschouwers. In ijltempo brokkelt dat jaar zijn imperium af. Op de volgende nieuwjaarsreceptie zou hij zijn aftreden afkondigen, niet veel later zou de zorgwekkende staat van FC Twente in volle omvang duidelijk worden. Zijn opvolger Van der Laan struikelt een half jaar later over een opgedoken contract met investeerder Doyen dat uit het zicht van de KNVB gehouden is.

Hoe kon FC Twente zo diep vallen na de landstitel van 2010 en de groepsfase Champions League? De overlevingsstrijd van de gevallen kampioen wordt volgende week maandag 9 mei beëindigd met groen licht of rood licht van de licentiecommissie. De dag des oordeels voor FC Twente. Dit weekend, voor zondag 12.00 uur, moet de club alle benodigde documenten en statuten overleggen: halfjaarcijfers en jaarcijfers met adequate financiële reserves en garantiestellingen uit het bedrijfsleven. Zo niet, dan verdwijnt de club uit het Nederlandse voetballandschap.

Wat ging er mis bij FC Twente? Wat speelde er de voorbije jaren zich allemaal af in de bestuurskamer? Hoe konden gelouterde Twentse ondernemers en bestuurders elkaar zo naar het leven staan?

Opbrengsten uit de toekomst

Najaar 2013 hebben Van der Laan en Munsterman een intensieve zoektocht naar geld achter de rug. Hun club heeft keihard geld nodig, aan werkkapitaal is amper meer te komen in de regio of bij banken. Creativiteit is geboden. Zo legt financieel manager Gert-Jan Nijweide contact met een investeerder om eventuele Champions League-inkomsten van 2014-15 te verkopen voor ruim 5 miljoen euro. Gegarandeerd geld – en wel meteen – in ruil voor opbrengsten uit de toekomst waarvan je maar moet zien of de club die bij elkaar voetbalt in Europa. Tot een deal komt het dan niet: Nederland heeft toch een Champions League-plek te weinig om op dat moment interessant te zijn voor zo’n ‘gok’ met FC Twente.

Doyen

Op dat moment vloeien er wel andere miljoenen de kas binnen: die van Doyen Sports. Er wordt gesproken over „constructieve samenwerking” met deze investeerder die meelift op de transferopbrengst bij spelersverkopen. Er staat nog geen handtekening op papier als in begin november 2013 5 miljoen euro van de op Malta ingeschreven investeringsmaatschappij naar Enschede wordt overgemaakt. Kwestie van vertrouwen in elkaar. Het klikt tussen Munsterman en Van der Laan en Doyen-directeur Nelio Lucas. Voetbalmannen onder elkaar. Snel schakelen, niet zeuren over centen. ‘OVEREENKOMST MET DOYEN IS ROND!’, wordt genoteerd in de notulen van 22 november 2013. Het papierwerk komt later wel.

Op 27 december 2013 worden de contracten getekend. De televisierechten van FC Twente gaan in onderpand. Doyen neemt een belang in zeven spelers: als zij verkocht worden gaat een deel van de opbrengst naar de investeerder. Maar dat is niet het hele verhaal. Want Doyen wint in feite altijd: ze krijgen gegarandeerd de inleg terug. En als er een bod gedaan wordt op een speler boven een bepaald bedrag, dan moet FC Twente de speler verkopen óf Doyen afbetalen naar rato van het afgeslagen bod. De club is zich „bewust van de hardheid en strengheid” van de bepalingen, staat in het contract.

Adviseur van de raad van commissarissen Henk Kesler – ‘minister van buitenlandse zaken’, zoals hij genoemd wordt bij FC Twente – ziet de contracten en voorspelt weinig goeds. De voormalig directeur betaald voetbal van de KNVB kent de regelmeesters te Zeist. Kent ook de sentimenten richting Munsterman en Van der Laan, die er slecht opstaan bij de KNVB. Meer dan eens zegt hij dat de twee bestuurders niet gepruimd worden en – als het aan ‘Zeist’ ligt – beter vandaag dan morgen mogen vertrekken.

Een additionele overeenkomst

De KNVB keurt de contracten met Doyen af. Tot grote frustratie van de ‘doeners’ in Enschede. Van der Laan, ondernemer in de vleessector en wars van bemoeienis van overheden, is furieus als de KNVB eist dat de contracten herzien worden. Hij ziet niet in waarom voor het Nederlands voetbal andere regels moeten gelden dan voor Spanje of Portugal. Maar de KNVB eist dat de contracten gestript worden van de verregaande bepalingen. Er rest niets anders dan te gehoorzamen. Aangepaste contracten worden opgestuurd naar Zeist.

Munsterman tekent op 14 maart 2014 een brief waarin toegezegd wordt dat alle documenten rond de Doyen-deal bij de KNVB bekend zijn. In kleine kring is bij FC Twente bekend dat er met Doyen nog altijd de oorspronkelijke bepalingen gelden. Een contract dus mét bepalingen die de KNVB in strijd acht met de licentieregels, alleen zijn die nu geregeld in een ‘additionele overeenkomst’. Munsterman en Van der Laan tekenen, Nijweide bereidt de ‘papierwinkel’ voor. Ook commissaris Hein Trebbe is ervan op de hoogte gesteld.

Voorjaar 2014 glijdt als FC Twente af naar categorie 1 van het KNVB-licentiesysteem, het klasje van zorgenclubs. De club heeft de jaarrekening over het vorige seizoen moeten intrekken. De KNVB is het niet eens met de manier waarop de in 2014 afgeronde deal met FCI BV is verwerkt. Deze vennootschap is in beheer van vier clubbestuurders en opgetuigd als vehikel waarmee investeerders schuld van de club overnamen. Dit in ruil voor toekomstige televisiebaten.

Maar de uitwerking hiervan had niet in het jaarverslag 2012-13 mogen staan. Vanaf dan staat de club onder curatele, en moet elke uitgave boven de tienduizend euro ter goedkeuring voorgelegd worden aan de KNVB. Een gruwel voor de voormalige modelclub FC Twente.

Tien miljoen garantstelling

In mei 2014 eindigt FC Twente als derde in de eredivisie en plaatst zich daarmee voor de playoffs van de Europa League. Prima prestatie, maar dat brengt wel weer een nieuw probleem met zich mee. De UEFA eist van clubs de garantie dat het seizoen uitgespeeld kan worden. Of je nu maar één voorronde speelt, zoals FC Twente tegen Qarabagh, of de Champions League wint. De KNVB bepaalt dat tien miljoen euro aan garantstelling bittere noodzaak is voor FC Twente om een Europese licentie te krijgen.

Die garantstelling wordt, zoals altijd in Twente als het echt moet, in eigen kring gevonden. Van der Laan en Trebbe, een publiciteitsschuwe bouwondernemer met als levensmotto ‘blijf uit de krant en uit de kroeg’, springen bij met garanties. Munsterman tekent een contragarantie voor Van der Laan, waarmee hij het potentieel verlies van zijn kompaan voor een deel afdekt. Ten Hag en De Winter doen datzelfde bij Trebbe.

Zo tekenen zich voorzichtig de twee kampen af. Er is de behoudende factie – Trebbe, Joop de Winter en Hennie ten Hag (vader van voetbaltrainer en oud-speler Erik). En de uitvoerders Munsterman en Van der Laan, die in de praktijk het beleid bepalen en geen gemorrel dulden aan de topvijf-ambitie. In hun visie moeten transferinkomsten de komende twee seizoenen van ‘consolidatie’ overbruggen. Onder het mom: zo deden we dat altijd en het ging altijd goed.

Voortdurende spanning

De aflossing en rente op de schuld op het stadion zorgt voor voortdurende spanning, terwijl tegenvallers als de crisisheffing amper geïncasseerd kunnen worden. Het is Munstermans kant van de bedrijfsvoering, de commercie, die op het oog nog steeds prima draait. Maar steeds meer wordt duidelijk dat begrote baten niet worden gehaald en dat marges tegenvallen.

„Zeg je dat je vijf sponsorarrangementen kan verkopen, zegt Joop dat hij er tien verkoopt”, zegt een oud-bestuurder. „Dat lukt dan niet, maar hij verkoopt er wel acht.” Tel uit je winst, of liever gezegd: zie daar het probleem van werken met Munsterman. „Het glas is bij hem altijd halfvol.”

Aan de kostenkant, de spelers met name, voert Van der Laan een beleid waarbij hij zelf – indirect – jaarlijks de gaten dicht uit eigen zak. Hij is commissaris, maar doet in de praktijk de transfers en contractonderhandelingen en is ook nog investeerder. Door de forse staffels die er in de contracten opgenomen worden, dijt de salarispost autonoom met zo’n 2 miljoen euro per jaar uit – bonussen en premies niet eens meegerekend.

Het salaris is in Enschede nog lang prima. Dusan Tadic verdiende voor zijn vertrek in 2014 877.000 euro, zijn opvolger Hakim Ziyech 9 ton. De Deen Kasper Kusk, 22 jaar dan, pakt in zijn seizoen ongeveer ruim een halve ton. Afhaken bestaat niet in het vocabulaire van ‘de mannen’. Tekorten worden altijd wel aangevuld, meestal door Van der Laan.

Met de rug tegen de muur

Die zomer 2014 raakt FC Twente definitief op drift. De transfer van Tadic naar Southampton lijkt een superdeal tegen een mooie prijs: 13 miljoen euro ontvangt FC Twente, exclusief bonussen. Maar de gevolgen van deze deal etteren nog lang na, totdat onregelmatigheden anderhalf jaar later aan de oppervlakte komen.

Op 8 juli 2014 is er nog niets aan de hand, maar duidelijk is dat Van der Laan, die de deal heeft gedaan vanuit Mallorca, in heeft gestemd met een commissie voor de zaakwaarnemer die tweemaal zo hoog is als de daarvoor afgesproken 1,8 miljoen euro.

Deze Zoran Pavlovic eist op het laatste moment het dubbele: 3,7 miljoen. Anders geen deal. Met de rug tegen de muur, heet het.

En dan gaat het ineens helemaal mis in de rapportage aan de KNVB, die goedkeuring moet verlenen bij elke herinvestering van transfergelden. FC Twente moet, om de Deen Kasper Kusk aan te kunnen trekken, de licentiecommissie van de KNVB overtuigen dat er genoeg baten tegenoverstaan om de investering te doen. Duidelijk is dat het management van het Deense talent op dat moment al twee maanden aan het lijntje wordt gehouden.

Nijweide komt tot de conclusie dat er te weinig binnenkomt door de deal die Van der Laan afgesloten heeft. Hij stuurt mails aan Munsterman, Van der Laan, Trebbe en De Winter en vraagt hoe dit opgelost moet worden. Munsterman ondertekent vervolgens een brief aan de KNVB waarbij, in het overzicht van de Tadic-transfer, een bedrag van slechts 1,8 miljoen aan de zaakwaarnemer in een bijlage is opgenomen.

Zo wordt de leugen geboren en anderhalf jaar in stand gehouden. Wel laat Munsterman in verschillende media het échte bedrag doorschemeren – maar de relevantie ontgaat journalisten aangezien extern niemand van de initiële verkeerde boekhoudkundige verwerking afweet.

Er ontstaat bij de commissarissen onenigheid over de dubbele commissie voor de zaakwaarnemer, en wie het ‘vuiltje’ op moet lossen. Van der Laan wordt ermee belast. Men leeft in de veronderstelling dat FC Twente in de zomer van 2015 weer uit categorie 1 is geklommen, om als de KNVB niet meer meekijkt alsnog aan de tweede vordering van Pavlovic te voldoen. Zo wordt dat vuiltje weggewerkt, is de hoop.

Maar het complot faalt. FC Twente zit – tot op de dag van vandaag in het zorgenklasje van categorie 1. De KNVB kijkt dus nog steeds streng mee. En dus moet Van der Laan listig te werk gaan om de 1,8 miljoen euro weg te werken in het boekjaar 2015-16. Over een deel wordt onderhandeld met Pavlovic, een ander deel wordt weggewerkt via een percentage bij spelerstransfers – waar Pavlovic’ kantoor part noch deel aan heeft – gevoegd. Intussen zal Kusk de jubileumboeken niet halen. De Deen speelt tien wedstrijden in de eredivisie waarin hij goals maakt noch assists levert en vertrekt met stille trom – tegen kostprijs – terug naar Denemarken.

Wegwezen

Intussen gaat het hard met tegenvallers in het najaar 2014, kort nadat zonnige cijfers zijn gepresenteerd voor het jaar 2014/15. Nijweide heeft al eerder zijn conclusies getrokken: wegwezen. Vlak voor zijn afscheid behoedt hij de club nog wel voor een tegenvaller als hij in de berekening van Doyen bij de transfers van Tadic en Quincy Promes een fout constateert die de club ruim 2 ton zou hebben gekost. Het zal een van zijn laatste handelingen zijn voor FC Twente, waar hij zes jaar werkzaam was.

Kort na zijn vertrek gaan bij FC Twente de alarmbellen af als blijkt dat door niet begrote tegenvallers en tekortschietende exploitatie de liquiditeit ernstig onder druk komt. Richard Smit, hoofd financiële administratie, kan eind 2014 de rekeningen niet meer betalen. Het geld is op. Dat is vroeger dan normaal. Pas in april, mei zou een tekort ontstaan. Dat was begroot en zou als altijd gedekt worden uit de diepe zakken van Van der Laan. Nu wordt in december al een beroep gedaan op de garantstelling. Die maand stelt Smit een naar beneden bijgesteld liquiditeitsbegroting op voor de resterende maanden.

De rampspoed volgt zich in rap tempo op. Er ontstaat knallende ruzie over een contractverlenging met beginnend hoofdtrainer en voormalig assistent-coach Alfred Schreuder, in wie Munsterman en Van der Laan het volste vertrouwen hebben. Het salaris, in het contract oplopend tot mogelijk een miljoen euro per jaar in 2019, is conform de norm voor eerdere trainers in Enschede. Maar Ten Hag, Trebbe en De Winter zijn woedend over de verlenging en voelen zich voor een voldongen feit gesteld. De contractverlenging wordt niet getekend, maar is wel geldig door de toezegging van de twee bestuurders Van der Laan en Munsterman.

Munstermans tijdperk komt dan ten einde. Op de nieuwjaarsreceptie 2015 kondigt hij zijn afscheid aan per eind seizoen. „Heel veel dingen zijn goed gegaan, maar er zijn ook fouten gemaakt. Het zij zo.” Kort daarna wordt FC Twente in twee instanties met puntenstraffen overvallen door niet gehaalde financiële doelstellingen in het eigen plan van aanpak, waarmee de club in de zomer al uit categorie 1 wilde komen. Dat was veel te ambitieus opgesteld.

Het doek valt voor Munsterman, die in het bestuur inmiddels alleen nog door Van der Laan vertrouwd en gesteund wordt, op 1 april 2015.

Als op 24 november 2015 op de site Football Leaks de zogeheten ‘sideletter’ van Doyen opduikt, is het ook voor Van der Laan gedaan. Hij kan onmogelijk nog geloofwaardig FC Twente door deze bestaanscrisis leiden en treedt af. Vier maanden later volgt ook de rest van het bestuur: zij die volgens het onderzoeksrapport-Knüppe verantwoordelijkheid droegen en niet meer gehandhaafd konden worden.

Dreigflauwekul

Munsterman en Van der Laan en het drietal dat dan net is teruggetreden – Trebbe, Ten Hag, De Winter – krijgen begin maart een brief thuis waarin ze voor ruim 50 miljoen euro aansprakelijk gesteld worden voor geleden schade door de club. De onderhandelingen over hun kwijt te schelden vorderingen neemt een bijna fatale wending. Er is ergernis over de toon van de onderhandelaars van het ‘nieuwe’ FC Twente, frustratie over de mate van boetedoening die gerechtvaardigd is. Een van de oud-bestuurders geeft er op een bepaald moment „geen dubbeltje meer voor” met deze „dreigflauwekul”.

Uiteindelijk, afgelopen dinsdag, zetten de oud-bestuurders alsnog hun handtekening onder het crediteurenakkoord. Alleen De Winter zat niet met geld in de club. De bitterheid blijft, vooral bij Trebbe, die ernstig gekrenkt is. Zij – met name Munsterman en Van der Laan en Trebbe – kopen hun aansprakelijkheid af voor in totaal ruim 10 miljoen euro aan kwijtschelding en achterstelling van hun vorderingen.

Er moet een streep onder het verleden, meldt de club op de website. „In ieders belang.”