Wat moet je als zzp’er met je pensioen?

Patrice de Bruin (42) lag er niet wakker van, maar af en toe waren er wel mensen die fijntjes haar geweten aanspraken. Zoals haar ouders, met de voorzichtige vraag: ‘Moet je niet eens aan je pensioen denken?’ Natuurlijk wist ze het, maar toen ze in 2007 met haar eenmanszaakje in marktonderzoek begon, was een pensioen bepaald niet haar eerste prioriteit. Ze moest eerst maar eens genoeg zien te verdienen om rond te komen, en daarna om een bufferspaarpotje op te bouwen voor het geval dat ze ziek werd of even geen opdrachten had. En trouwens: ze deed af en toe wat hypotheekaflossingen – ook handig ‘voor later’.

Maar afgelopen december was het zo ver: De Bruin stortte zo’n 5.000 euro in haar zzp-pensioen. En twee maanden geleden weer 500 euro. „Ik ben laat, ja. Sommige mensen hebben een pensioengat, ik heb meer ‘gat’ dan pensioen. Het zij zo. In ieder geval doe ik er nu iets aan. Dat is op zich al een fijn idee.”

Voor zzp’ers, dus flexibel

Sinds ruim een jaar zijn er verschillende pensioenconstructies speciaal voor zzp’ers. ZZP Pensioen, waar De Bruin haar geld stortte, is er één van. ZZP Pensioen is opgezet door pensioenuitvoerder AGP en vier zzp-belangenclubs. Bijna tegelijk met ZZP Pensioen ging BrightPensioen van start. BrightPensioen heeft de vorm van een coöperatie – deelnemers worden mede-eigenaars – en werd opgericht door drie ondernemers met een crowdfundactie. Tenslotte biedt ook beleggingsinstelling Brand New Day een zzp-pensioenregeling.

De aanbieders verschillen onderling in vaste en flexibele kosten, maar er zijn vooral veel overeenkomsten. Alle drie bieden vrijwillige, individuele regelingen in de vorm van een beleggingslijfrente. Dit betekent dat de zzp’ers geld inleggen dat collectief voor hen wordt belegd in aandelen en obligaties. Naarmate de pensioenleeftijd nadert, wordt er steeds minder risicovol belegd.

Alle partijen benadrukken dat de regelingen flexibel zijn – dat past immers bij het zzp-schap. Zzp’ers kunnen dus zelf bepalen hoeveel ze inleggen, wanneer, en hoe vaak. Ook kunnen ze zelf op ieder moment hun pensioenleeftijd bijstellen. Deelnemers kunnen niet boetevrij bij hun geld totdat ze met pensioen gaan, tenzij er sprake is van langdurige arbeidsongeschiktheid.

Patrice de Bruin doet het nu zo: aan het einde van het jaar bekijkt ze hoeveel ze kan missen, en dat stopt ze haar pensioen. Een meevaller tussendoor gaat er ook in.

Saartje van den Heuvel (40), die als zelfstandige trainingen geeft aan leidinggevenden, maakt juist iedere maand een vast bedrag over. „Dan is het tenminste uit het zicht, en reken ik mezelf ook niet rijk.” Tot nu toe stort ze maandelijks 500 euro. „Eén keer heb ik het naar beneden bijgesteld. Toen hadden we net een auto gekocht en belasting betaald, en kwam de bodem wel héél snel in zicht.” Hoeveel hun pensioenuitkering naar verwachting zal bedragen, daarin hebben ze zich allebei nog niet verdiept.

Zorgwekkende berichten

De afgelopen jaren stapelden de zorgwekkende berichten zich op: ruim de helft van de zzp’ers zou geen pensioen opbouwen. Deze mensen zouden het op hun oude dag dus louter met hun AOW’tje moeten stellen. Bij een kwart van de zzp’ers zou dit betekenen dat hun bruto jaarinkomen dan met meer dan de helft daalt. In onderzoeken zeiden de zzp’ers het pensioen wel degelijk belangrijk te vinden, alleen: er waren zo weinig opties voor hen. En wat er wel was, was te duur, te ingewikkeld, te riskant.

De verwachtingen waren dan ook hooggespannen toen de speciale zzp-pensioenproducten begin vorig jaar van start gingen. Het aantal deelnemers is echter bij lange na niet wat men verwacht had, geven alle drie de aanbieders toe. ZZP Pensioen is met ruim 1.400 deelnemers de grootste, maar eigenlijk hadden ze volgens woordvoerder Michael Vos „een veelvoud” verwacht. Bij Brand New Day hebben zich sinds de start van de nieuwe zzp-regeling in februari 2015 800 deelnemers gemeld. BrightPensioen, die helemaal nieuw is op de markt, heeft er 300. BrightPensioen mikte aanvankelijk op 30.000 deelnemers in vijf jaar, maar heeft die verwachting bijgesteld naar 10.000 deelnemers, vertelt oprichter Sjaak Zonneveld.

De onwetendheid bij zzp’ers is veel groter dan gedacht, vindt Zonneveld. „Veel zzp’ers denken: ik ga zelf wel wat sparen. Maar dat levert niks op. De rente is bijzonder laag, bovendien moet je over dat spaargeld ook nog eens vermogensbelasting betalen. Als je je geld in een pensioenconstructie steekt, mag je dat bedrag opzij zetten vanuit je bruto-inkomsten. Je hoeft er dus nog geen inkomstenbelasting over te betalen, én het is vrij van vermogensrendementsheffing. Zzp’ers weten niet wat ze mislopen.”

Het zijn vooral zzp’ers die werken als zakelijk dienstverlener en ICT’er die pensioen opbouwen

Ook Bas van Beusekom, directeur van Brand New Day, heeft er een verklaring voor dat het aantal inschrijvingen voor de zzp-pensioenen achterblijft. Ze voorzien volgens hem eigenlijk niet in een nieuwe behoefte. „Zzp’ers konden altijd al lijfrentes afsluiten en flexibel inleggen. Wij hadden al ongeveer 8.000 zpp’ers die dat deden.” Er is nu volgens hem alleen wat extra aandacht vanuit de media en politiek. „Dus krijgen de nieuwe producten een ‘zzp-marketing’-sausje.”

De goed verdienende specialisten, zoals ICT’ers, zijn wel degelijk al jaren bezig met hun pensioen, weet Van Beusekom. „De rest zit er niet op te wachten. Ofwel omdat hun partner een goed pensioen heeft, ofwel omdat ze eenvoudigweg geen geld hebben om opzij te zetten.”

Toch is de zzp-regeling die Brand New Day sinds februari 2015 aanbiedt wel degelijk anders dan de andere lijfrentes: zo zijn de kosten lager en hebben zzp’ers geen beleggingsvrijheid. Ze kunnen er bijvoorbeeld niet voor kiezen extra risicovolle aandelen te kopen.

Gemiddeld zo’n 8.000 euro

Het mogen er dan niet zo veel zijn, maar de zzp’ers die gebruik maken van de regelingen leggen aardig wat geld in. Zo hadden de zzp’ers van ZZP Pensioen na dik en jaar gemiddeld 7.700 euro per persoon geïnvesteerd, meldt woordvoerder Vos. Het belegd vermogen is in totaal bijna 11 miljoen. Bij BrightPensioen is dat zo’n 3 miljoen. De gemiddelde zzp’er stort daar maandelijks 350 euro, vertelt Zonneveld. Bij Brand New Day storten zzp’ers gemiddeld 8.000 euro per jaar. Het algemene beeld: het zijn voornamelijk zakelijk dienstverleners zoals consultants, en – inderdaad – ICT’ers.

Bas Luykx (41) is er daar een van. Sinds 2008 heeft hij zijn eigen bedrijfje als IT-consultant, en hij vroeg zich al een tijdje af hoe dat nou moest met zijn pensioen. „Ik had een normale spaarrekening, en ik had me een paar jaar geleden een lijfrentespaarrekening laten aanpraten, maar beiden leverden met de lage rentestand nauwelijks iets op.” Hij speelde met de gedachte om bij wijze van investering dan maar een tweede huis te kopen en af te betalen, maar fiscaal was dat niet handig. Sinds vorig jaar stort hij iedere maand 500 euro in zijn zzp-pensioen bij Bright. Voor de zekerheid stort Luykx jaarlijks ook een bedrag op zijn lijfrentespaarrekening, en gaat hij door met de hypotheekaflossingen. „Risico’s spreiden: altijd goed.”