Neem nog een buisje, dan verdwijnen je tranen

Ze zit midden in een vergadering als marketeer Eline (destijds 26) een koude rilling over haar rug voelt trekken. Met een smoesje verlaat ze zweterig de vergaderruimte en duikt de toiletten in.

Snel vist ze een buisje GHB uit haar beha, giet het zoutige goedje naar binnen en spoelt haar mond. Vijf minuten later slaat het middel in: haar lichaam kan weer ontspannen.

Eline (30, haar achternaam is bekend bij de redactie) was verslaafd aan de zelfmaakdrug gammahydroxyboterzuur (GHB), een drug die in het verleden gebruikt werd als narcosemiddel in het ziekenhuis. Ze gebruikte het spul dagelijks. Eline: „Als ik ’s nachts wakker werd, lag de GHB klaar op het nachtkastje.”

GHB-verslaafden zijn momenteel „de meest problematische groep drugsgebruikers van Nederland”, zeggen de onderzoekers achter het tweedelige rapport Aanbevelingen voor ketenzorg bij GHB-gerelateerde problemen en Behandeling van GHB: afhankelijkheid na detoxificatie, dat donderdag werd gepresenteerd op een congres in Nijmegen.

Onderzoekers van het Nijmegen Institute for Scientist-Practitioners in Addiction (NISPA) en de Radboud Universiteit Nijmegen deden de afgelopen 2,5 jaar onderzoek naar GHB-verslaving in Nederland – in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Ze spraken met huisartsen, ziekenhuismedewerkers, verslavingszorgexperts, politiemensen, maatschappelijk werkers en honderdvijftig GHB-verslaafden die behandeld worden in instellingen verspreid over het land.

Conclusie: verslaving aan GHB is nog steeds heel moeilijk te behandelen en het blijft lastig grip te krijgen op deze gebruikersgroep. Instanties zijn niet toegerust op het groeiende aantal complexe GHB-casussen, hulpverleners zitten vaak met de handen in het haar door agressief en onvoorspelbaar gedrag van ‘G’-verslaafden, en buiten kantoortijden blijken ze moeilijk op te vangen.

Forse slaapproblemen

„Een groot deel van de GHB-verslaafden kampt met ernstige psychische problemen, waaronder depressie, angsten en forse slaapproblemen”, zeggen NISPA-onderzoekers Harmen Beurmanjer en Arnt Schellekens. Volgens Beurmanjer zouden „langdurige klinische zorgtrajecten” deze mensen mogelijk kunnen helpen om terugval te voorkomen, maar wordt daar nu juist op bezuinigd.

Hoe is het Brabantse hockeymeisje Eline verslaafd geraakt aan deze vloeibare drug? Ze groeit op in een net gezin met een oudere zus. Haar vader werkt voor een groot farmaceutisch bedrijf en is vaak voor zijn werk in het buitenland. Met haar moeder, die het huishouden doet, verloopt het contact soms stroef. Biertjes drinkt ze op jonge leeftijd al.

Haar vader (zijn naam is bekend bij de redactie): „Op de hockeyclub staan je teamgenoten achter de bar, je weet hoe dat gaat.”

Eline is recalcitrant en onzeker. Klasgenootjes pesten haar. Rond haar achttiende wordt borderline gediagnosticeerd, maar de voorgeschreven antidepressiva slikt ze niet. „Daar werd ik hartstikke vlak van.”

Het experimenteren met drugs begint op de bank. Als ze tijdens een „avondje gamen” met vrienden, jongens die graag drugs gebruiken, een buisje GHB krijgt aangeboden, besluit ze het te proberen.

Jarenlang neemt ze het middel alleen in het weekend. Geld verdient ze in de horeca en daarna in een callcenter. Daar maakt ze promotie, ze krijgt een leidinggevende functie. Na een paar jaar wordt haar gevraagd een callcenter in Haarlem te leiden. „Ik dacht: als dat lukt, ben ik binnen. Dat staat natuurlijk lekker op je cv: callcentermanager.”

Maar de avonden zijn eenzaam.

In Haarlem heeft de Brabantse geen vrienden. Collega’s? Die ziet ze buiten werktijd niet. Als ze op een avond thuiskomt, besluit ze een buisje GHB te nemen, overgehouden aan een uitgaansweekend.

Het wordt een dagelijks ritueel: werken, GHB nemen, slapen. Werken, GHB nemen, slapen. Werken, GHB nemen, slapen.

Ze gaat tijdens werktijden gebruiken. Lenzenvloeistofbuisjes vult ze met GHB. Om afkickverschijnselen te voorkomen neemt ze elke twee uur een buisje Eline: „Ik was continu aan het uitrekenen wanneer ik mijn volgende buisje moest nemen.”

Eline is verslaafd.

Thuis bewaart ze het spul overal. In een teddybeer. Tussen de verhuisdozen, in het kastje bij de schoonmaakspullen. Slapen doet ze nauwelijks nog.

Een groot deel van de GHB-verslaafden kampt met psychische problemen

NISPA-onderzoekers

Om haar vermoeide gezicht te verhullen, bezoekt ze twee keer per week de zonnestudio. Make-up smeert ze in dikke lagen op haar gezicht. „Ik dacht dat ik er supergoed uitzag. En dat niemand het zag.”

Vermoedens? Haar vader zucht. „Natuurlijk hadden we die. Ze gedroeg zich verward, en die ógen! Maar omdat ze op afstand woonde, konden we niks hard maken.”

Tot die verdomde autorit naar Den Haag, eind 2012. Vader: „Toen vielen me de schellen echt van mijn ogen.”

Moeder: „Ze flipte!”

Vader: „Ze had waanideeën en hallucineerde.”

Moeder: „Ze dacht dat er een hond bij ons in de auto zat.”

Het was het begin van een lang traject. Haar vader: „De zorg liep met een boog om haar heen. GHB? Ze hadden geen idee wat ze er mee aan moesten.”

Het afkickproces wordt versneld als Eline in een verslavingskliniek in Wolfheze terechtkomt en daarna, op eigen aandringen, ook nog vijf maanden in een andere instelling verblijft.

Ze krijgt er Baclofen toegediend, een middel dat alcoholisten helpt van de drank af te komen. Ze krijgt er 120 milligram van per dag. Eline: „Toen ik van de GHB af was, had ik ineens een Baclofen-verslaving. Dat spul is killing.”

„Ja”, zegt Beurmanjer, „120 milligram is veel te veel.”

NISPA-onderzoekers Beurmanjer en Schellekens onderzochten het effect van Baclofen, dat na ontwenning van GHB een terugval moet helpen voorkomen.

Drie maanden lang kregen GHB-gebruikers dagelijks maximaal 60 milligram Baclofen voorgeschreven. Het effect: het aantal mensen dat terugviel in GHB-gebruik halveerde, en hun zucht werd beduidend minder. Hoewel Baclofen op drugsfora vaak wordt aangeprezen als een wondermiddel, is het niet de oplossing, zegt Beurmanjer: „Je lost die verslaving niet op met een ander middel. Het is een hulpmiddel.”

Schellekens: „De optimale dosering van Baclofen weten we niet. Wij kozen voor een maximale dosering van 60 milligram per dag, maar in sommige studies naar Baclofen bij alcoholverslaving wordt wel 150 tot 200 miligram voorgeschreven. Dat vinden wij te hoog. Het is belangrijk dat het gebruik van Baclofen langzaam wordt op- en afgebouwd.”

Stemmetje in haar hoofd

Na de afkickkliniek komt Eline terecht in een begeleidwonentraject. Tegenwoordig woont ze weer zelfstandig. Ze is ongeveer drie jaar clean, heeft een baan, en begeleidt als vrijwilliger GHB-verslaafden in een verslavingsinstelling.

Haar vader neemt het zichzelf kwalijk dat hij tijdens Elines jeugd weinig tijd had voor zijn dochter. „Ik was de grote communicatieman bij het bedrijf, maar ik kon geeneens met mijn dochter communiceren.”

Trek in GHB heeft Eline als ze niet lekker in haar vel zit. Dan spreekt het stemmetje in haar hoofd, zegt ze.

Met hoge stem: „Kom joh, neem gewoon een buisje, dan verdwijnen je tranen.”

Meestal belt ze dan haar vrienden om haar hart te luchten en gaat daarna hardlopen. Eline: „Dan zeg ik tegen dat stemmetje: leuk dat je er bent, maar ik ga nu hardlopen.” Na tien kilometer is het stemmetje dan verdwenen.