Een beknopte geschiedenis van het getal 0

Wat zou de wereld zijn zonder het getal 0? Had de som 2 min twee dan een uitkomst gehad? En hoe hadden we dan onderscheid gemaakt tussen één, tien, honderd en duizend? Zouden er dan computers en internet zijn? Alle digitale gegevens worden immers opgebouwd uit eentjes en nulletjes.

Toch was Europa het getal nooit gaan gebruiken als het aan de Romeinen had gelegen. De Romeinse keizers wilden namelijk vasthouden aan hun eigen cijfers, zo vertelde de Amerikaanse wiskundige Hannah Fry recentelijk in een korte animatievideo over de geschiedenis van het getal. Zij boden daarom fel weerstand tegen het cijfersysteem dat overwaaide uit het Midden-Oosten.

Dat de 0 toch in Europa belandde, is te danken aan de Moren. Zij veroverden in de achtste eeuw na christus grote delen van het huidige Spanje en Portugal en brachten de Arabisch-Indische cijfers (0 tot 9) met zich mee. Verschillende wetenschappers, onder wie de Italiaan Fibonacci in de twaalfde eeuw, droegen vervolgens bij aan de populariteit van het cijfersysteem.

Grote getallen opschrijven werd mogelijk

Door het gebruik van de Arabisch-Indische cijfers werd het plotseling mogelijk om hele grote getallen op te schrijven, schreef hoogleraar wiskunde Jan Hogendijk in 1990. Met de Romeinse cijfers kon dat niet: om van één naar duizend te tellen waren al zeven tekens nodig en bij hogere getallen nog meer. In het Arabisch-Indische maximaal tien.

Maar ook de Arabische wereld en India was er aanvankelijk geen getal voor de 0. Het symbool werd – voor zover bekend – ergens in de vijfde eeuw bedacht door een Indiase geleerd. En daarmee ontstond een zogeheten positioneel systeem, waarbij de waarde van een cijfer niet afhankelijk is van het teken, maar van de plek waarop het getal staat.