Waarom Egyptenaren weer massaal de straat op gaan

Het waren niet de miljoenen mensen die zich in 2011 roerden tegen president Mubarak, of tegen president Morsi in 2013. Maar de duizenden Egyptenaren die vrijdag bij het perssyndicaat in Kairo om de val van het regime riepen, wisten heel goed wat zij riskeerden: op betogen staat in het Egypte van president Sisi drie jaar gevangenisstraf.

Aanleiding voor het eerste, massale protest in Egypte in jaren waren niet de massale schendingen van de mensenrechten van de voorbije jaren. Wel: de overdracht door Egypte aan Saoedi-Arabië van twee kleine, onbewoonde eilandjes in de Rode Zee, Tiran en Sanafir.

De Egyptische regering verdedigt zich door te zeggen dat de eilanden altijd Saoedisch zijn geweest en dat Egypte er louter op paste sinds 1950. Maar de betogers zien dat anders: Sisi doet Egypte in de uitverkoop in ruil voor Saoedische financiële steun.

„De eilanden zijn belangrijk” zegt Khaled Dawoud, woordvoerder van een koepel van democratische oppositiepartijen, aan de telefoon. „Maar het gaat over veel meer. De mensen zijn boos over de manier waarop Sisi beslissingen neemt, zonder overleg en zonder inspraak.”

De onvoorwaardelijke steun die Sisi genoot nadat hij in 2013 president Morsi van de Moslimbroederschap aan de kant zette, is al langer aan het afbrokkelen. Vooral bij de voorheen rabiaat Sisi-getrouwe media zijn de wittebroodsweken voorbij.

Felste aanhangers

„Excellentie: uw aanpak werkt niet. Sinds u aan de macht bent is geen enkel probleem in Egypte opgelost,” zei tv-presentator Azza al-Henawy eerder dit jaar. „Uw staat zet mensen gevangen voor hun gedachten en voor de boeken die zij schrijven,” schreef Ibrahim Eissa, talkshow-gastheer en hoofdredacteur van de krant Al-Maqal, en eerder een van de felste aanhangers van Sisi.

Sisi's vaderlijke, betuttelende en soms verwijtende manier om de Egyptenaren toe te spreken werkte aanvankelijk goed. Hij maakte de mensen wijs dat iedereen de broekriem zou moeten aanhalen wilde Egypte uit het economische slop geraken. Maar er zit sleet op die aanpak.

In februari was Sisi het onderwerp van kritiek en spot toen hij bij de inhuldiging van sociale woningen voor de armen een speech gaf over de noodzaak om de staatssubsidies voor water en andere basisbehoeften terug te schroeven. Alleen: voor die speech was een rood tapijt van vier kilometer lang uitgerold voor Sisi's auto.

De mensen zijn boos over de manier waarop Sisi beslissingen neemt, zonder overleg en zonder inspraak.

Khaled Dawoud, woordvoerder oppositie

Lage olieprijzen

Ook de megaprojecten die Sisi is gestart oogsten veel kritiek: de bouw van een tweede Suezkanaal, of een geheel nieuwe hoofdstad in de woestijn. Dat Suezkanaal heeft niet de beoogde opbrengsten gegenereerd: door de lage olieprijzen is het nu goedkoper om langs Kaap Goede Hoop te varen.

De aanslepende dollarcrisis doet zelfs de rijken, Sisi’s grootste aanhangers, twijfelen aan zijn beleid. Internationaal sloeg Egypte een slecht figuur door de afhandeling van de aanslag op het Russische vliegtuig in Sharm El-Sheikh, en de brutale moord op de Italiaanse student Giulio Regeni.

Sisi reageert geprikkeld op kritiek. In februari zei hij dat de Egyptenaren „alleen naar hem moesten luisteren en naar niemand anders”. Want „niemand kent Egypte beter dan ik,” aldus Sisi, en „ik heb geen andere belangen dan die van mijn land”.

„Sisi slaagt er niet in zijn militaire verleden af te schudden,” zegt Dawoud. „Alles is militair geheim en het publiek wordt onwetend gehouden.”

Een andere belofte van Sisi, om de corruptie aan te pakken, heeft ook een ferme deuk gekregen. Vorige maand werd Hisham Geneina, het hoofd van de Auditdienst, uit zijn post gezet en onder huisarrest geplaatst.

Kruistocht tegen corruptie

Geneina was onder president Morsi een kruistocht begonnen tegen de corruptie. In 2014 zei hij tegen NRC: „Het is moeilijk om een cijfer te plakken op de corruptie in Egypte omdat letterlijk elke overheidsinstelling erbij betrokken is.”

Hij maakte een uitzondering voor het leger, waar volgens hem geen corruptie bestond. Maar ook dat heeft hem niet kunnen redden. Vrijdag omschreef Geneina op Twitter de betoging bij het perssyndicaat als „de puurste, moedigste en nobelste betoging sinds decennia”.

Luidt de betoging van vrijdag een nieuwe revolutie in? Nee, daarvoor was zij veel te klein. „Maar wij hebben ons zelfvertrouwen teruggewonnen,” zegt Dawoud. „Dat duizenden mensen celstraffen hebben geriskeerd om hun ongenoegen kenbaar te maken is een belangrijk signaal.”

Wel maakt hij voorbehoud bij de mensen die vrijdag als vanouds om de val van het regime riepen. „Wij willen niet dat Sisi mislukt; daarvoor zijn de uitdagingen te groot. Wij willen wel dat hij de juiste beslissingen neemt. Want wat wij nu zien zijn de verkeerde beslissingen, en dezelfde strategieën die in het verleden hebben gefaald.”