Ja, ik sta op tegen Rusland

Morgen stemt Nederland in een referendum over de goedkeuring van het associatieverdrag tussen de Europese Unie en Oekraïne. Het verdrag behelst een vrijhandelsovereenkomst en bepalingen voor Oekraïense economische en politieke hervormingen. Dit klinkt allemaal saai genoeg om te worden geregeld door politici en ambtenaren, en niet als iets voor een referendum.

Maar vergis u niet: deze stemming is van groot belang voor de toekomst van Europa. Deze stemming bepaalt of de EU de moeite waard is om voor te vechten, tegen haar vijanden van binnen en van buiten. Het bestaan van dit referendum is op zichzelf al voldoende bewijs dat deze vijanden reëel en ook actief zijn. De Nederlandse reactie zal veel zeggen over de bereidheid van de EU om zichzelf en haar grondwaarden te verdedigen.

De strijd op leven en de dood in Europa om nationale onafhankelijkheid en individuele vrijheid leek nagenoeg voorbij toen in 1991 de Sovjet-Unie uiteenviel. Dat was een vreugdevolle tijd, vooral voor mensen die zoals ik generaties lang aan de verkeerde kant van het IJzeren Gordijn hadden vertoefd.

Ook Oekraïne heeft zijn momenten van bevrijding en vreugde gekend, maar de strijd om onafhankelijkheid is nog niet voorbij. Twee jaar geleden werd Oekraïne het eerste Europese land sinds de Tweede Wereldoorlog dat zijn grenzen geschonden en zijn grondgebied met geweld zag ingelijfd. Vladimir Poetin kon niet aanvaarden dat de Oekraïeners geen heil zagen in zijn corrupte marionettenbewind in Kiev. Wegens de historische betrekkingen met Rusland zou het een heel slecht voorbeeld zijn geweest als Moskou Oekraïne zou hebben toegestaan aan zijn invloedssfeer te ontsnappen en de Europese democratie te omarmen.

Bloed en vuur

Velen zijn misschien vergeten dat de overeenkomst met die saaie titel ‘associatieverdrag’ in Oekraïne al met bloed en vuur is verdedigd. De Maidanrevolutie, die leidde tot de vlucht van Poetins dikke vriend Viktor Janoekovitsj uit het paleis dat hij met weelde had gevuld, was een rechtstreeks gevolg van Janoekovitsj’ afwijzing van het verdrag ten gunste van een nauwere band met Moskou. De bloedige gebeurtenissen van Maidan werden gevolgd door de Russische inval in de Krim en Oost-Oekraïne, waar de krachten van het Kremlin nog altijd heel actief zijn. Enkele duizenden leden van de Oekraïense strijdkrachten zijn gesneuveld en zelfs nog meer burgers – nog afgezien van de 298 doden toen vlucht MH17 boven Oost-Oekraïne door een Russische raket werd neergehaald. Zij allen zijn omgekomen in de frontlinie van een strijd voor de Europese droom, niet alleen voor de territoriale onschendbaarheid van Oekraïne.

De Krim is Oekraïne en Oekraïne is Europa; verdrag is levensader naar vrije wereld

Poetin ontdekte tot zijn schrik dat het Oekraïense volk zich niet bij hem wilde aansluiten, zelfs de etnische Russen in het oosten niet. Dus werd het doel van Poetin de ontwrichting en verwoesting van de Oekraïense staat. Het land is arm en politiek en economisch kwetsbaar, en zijn 45 miljoen burgers hebben dringend steun nodig tegen de plunderingen van Moskou. Het associatieverdrag is een manier om die steun te verlenen.

Het Kremlin steunt extreemrechtse en anti-EU-groeperingen; sommige openlijker dan andere. Rusland financiert propaganda die negativiteit en tweedracht verspreidt en pro-Europese politici op de korrel neemt. Bedrijven onder leiding van de kring rond Poetin lobbyen voor opheffing van de sancties die zijn ingesteld na de inlijving van de Krim – en vinden Westerse politici bereid om mee te werken.

De stroom immigranten naar Europa en de vreemdelingenhaat en politieke schokgolven die zij teweegbrengen, vormen de laatste pijlen uit Poetins arsenaal van ontwrichting en verdeeldheid. Door de bombardementen van het Russische leger in Syrië neemt deze stroom toe, terwijl de bondgenoten van het Kremlin in Europa er politieke munt uit slaan.

Angela Merkel is het grootste doelwit van Poetin en net als bijna elke westerse democratie is Duitsland door de openheid van de media en het politieke stelsel gevaarlijk kwetsbaar voor agressieve invloeden van buitenaf. Nederland is wat dat betreft geen uitzondering.

Mensen houden niet van conflicten en leven vaak liever in ontkenning, ook als de gevolgen van nietsdoen steeds nijpender worden. Poetin is zich terdege van die neiging bewust en dus beperkt hij zijn agressie tot manieren die vermoedelijk geen rechtstreekse reactie zullen uitlokken. Hij laat leiders van de vrije wereld maar al te graag excuses voor zijn dodelijke daden maken – en helaas blijven ze hem tegemoet komen.

De enige manier om deze tendens te stuiten is door op te staan tegen de krachten die Europa zouden verscheuren. De Krim is Oekraïne en Oekraïne is Europa. Het associatieverdrag is een levensader naar de vrije wereld die Oekraïne dringend nodig heeft. Als Europa – met Nederland voorop – deze levensader probeert te kappen, zal hetzelfde mes de EU aan stukken snijden. Als dat gebeurt, zal alleen in het Kremlin vreugde heersen.