Westen pusht derde regering in Libië

Onder de dekking van de duisternis klommen zeven leden van de Libische eenheidsregering vorige week woensdag aan boord van een schip in de Tunesische havenstad Sfax. Op volle zee stapten ze over op kleinere bootjes, om zo geruisloos mogelijk naar Tripoli te varen. De milities in de Libische hoofdstad mochten geen lucht krijgen van hun geheime missie om het land binnen te komen. Die hadden eerder in de week het luchtruim gesloten om te voorkomen dat de eenheidsregering per vliegtuig naar Tripoli zou reizen.

De reis verliep voorspoedig. Premier Fayez Sarraj en zes leden van de ‘presidentiële raad’ namen hun intrek in een verlaten marinebasis in Tripoli. Van daaruit proberen ze hun autoriteit te vestigen, de vele rivaliserende milities in Libië te verenigen en een einde te maken aan de twee jaar oude burgeroorlog. „We zullen werken aan een wapenstilstand voor heel Libië, nationale verzoening, de terugkeer van ontheemden en we zullen de confrontatie zoeken met de Islamitische Staat”, zei Sarraj na zijn aankomst.

Zo heeft Libië ineens drie regeringen die aanspraak maken op de macht. Het is een enorme gok. Er zijn geen garanties dat de vele gewapende facties in Libië zich zomaar bij de nieuwe orde zullen neerleggen. Wat nu een oorlog is tussen twee regeringen met hun eigen milities, kan ontaarden in een oorlog tussen drie regeringen die elkaar niet erkennen.

Deze surrealistische situatie is het gevolg van de verkiezingen van 2014. Het uittredende parlement, dat gedomineerd werd door moslimfundamentalisten, weigerde zich bij de verkiezingsuitslag neer te leggen. Samen met de machtige milities uit Misrata grepen ze de macht in Tripoli en vormden ze een regering. Het nieuwe parlement en de nieuwe regering, die worden gedomineerd door liberalen en federalisten die meer autonomie willen voor het oosten, weken noodgedwongen uit naar het oosten.

De internationale gemeenschap heeft altijd de regering in het oosten erkend. Maar tegelijkertijd probeerde ze de twee kampen te verzoenen, aangezien IS van de oorlog gebruikmaakte om gestaag zijn machtsbasis in Libië uit te breiden. Onder auspiciën van de Verenigde Naties voerden de twee kampen onderhandelingen in Marokko. Het resultaat is de eenheidsregering onder leiding van premier Sarraj, tot voor kort een onbekende zakenman uit Tripoli.

Westerse landen zien de eenheidsregering als de beste kans om Libië te stabiliseren en een militaire interventie tegen IS van de grond te krijgen. Maar eerst zal de eenheidsregering haar gezag moeten vestigen en de ministeries en andere staatsinstellingen in Tripoli onder controle moeten krijgen. Dat is al moeilijk genoeg.

We werken voor heel Libië aan een wapenstilstand

Fayez Sarraj, leider eenheidsregering

De regering in Tripoli is fel tegen de eenheidsregering, die volgens premier Khalifa Ghweil „van buitenaf is opgelegd”. De macht van de regering in Tripoli is gebaseerd op een alliantie van gewapende milities die in 2014 de macht greep in de hoofdstad. Maar die alliantie is inmiddels grotendeels uiteengevallen, wat de situatie in de hoofdstad enorm onzeker maakt.

Sommige milities uit Misrata hebben vorig jaar hun steun uitgesproken voor de eenheidsregering en bewaken nu de marinebasis waar premier Sarraj zetelt. Hij heeft de afgelopen dagen al gesprekken gevoerd met de Centrale Bank, die naar schatting 85 miljard dollar aan buitenlandse tegoeden in kas heeft, en met het nationale oliebedrijf. Diverse belangrijke milities uit Tripoli en tien kuststeden hebben zich inmiddels loyaal verklaard aan de nieuwe regering.

Intussen voert de internationale gemeenschap de druk op. De Europese Unie legde vrijdag sancties op aan drie leiders van de twee rivaliserende parlementen, die erkenning van de eenheidsregering blokkeren. Onder hen is premier Ghweil, die zijn dreiging van geweld introk en naar zijn geboortestad Misrata uitweek.

De VN-Veiligheidsraad nam een resolutie aan die de eenheidsregering het enige wettige gezag noemde en de pogingen van „parallelle instituties” om olie te exporteren veroordeelde. Dit leek zijn vruchten af te werpen, want de militie die de olie-installaties bewaakt, verklaarde zich loyaal aan de eenheidsregering.

Maar het felste verzet tegen de nieuwe orde komt uit het oosten. Het parlement is verdeeld over de eenheidsregering. De machtige ex-generaal Khalifa Haftar, die de strijd tegen Tripoli leidt, houdt zich tot nu toe op de vlakte.

Veel van Haftars aanhangers zijn tegen het akkoord met Tripoli. Ze zijn bemoedigd door de overwinningen van Haftar, die onlangs de oostelijke stad Benghazi veroverde op IS-strijders en fundamentalistische milities. Hierdoor groeit het vertrouwen dat ze Tripoli kunnen verslaan zonder een akkoord te hoeven sluiten.

„Ze willen dat we ons verenigen met terroristen en milities in Tripoli”, zei een parlementslid in het oosten vorige week tegen persbureau AP. Sarraj kan „naar de hel lopen. Deze eenheidsregering draagt het zaad van zijn eigen ondergang in zich.”