Corruptieproces tegen Jos van Rey begint - vijf vragen

Vanochtend begint voor de rechtbank Rotterdam het corruptieproces tegen voormalig VVD-senator en ex-wethouder Jos van Rey (70). Samen met hem staan terecht de Roermondse projectontwikkelaar Piet van Pol (72) en ex-VVD-wethouder Tilman Scheurs (55), ook uit Roermond. De inhoudelijke behandeling begint 3,5 jaar na de inval van de Rijksrecherche in de woning van Van Rey.

1 Wat wordt Van Rey en andere verdachten ten laste gelegd?

Van Rey staat terecht voor omkoping, ronselen van stemmen, witwassen en schending van het ambtsgeheim. Hij zou nauwe contacten hebben onderhouden met drie bedrijven, waarbij de relatie van de wethouder (volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en economische ontwikkeling) met projectontwikkelaar Van Pol in het oog loopt. Die zou in ruil voor giften een voorkeursbehandeling hebben genoten en vertrouwelijke gemeente-informatie toegespeeld hebben gekregen. Mede dankzij manipulatie van de besluitvorming zou Van Pol projecten ter waarde van honderden miljoenen euro’s hebben kunnen bouwen.

Van Pol staat terecht vanwege omkoping. Hij zou ook 15.538 euro hebben gegeven aan de derde verdachte, Tilman Scheurs, tussen 2002 en 2010 wethouder (financiën, wijken, juridische zaken en accommodaties). Hij zou ook gefêteerd zijn.

2 Hoe kwam de zaak aan het rollen?

Dagblad De Limburger publiceerde op 1 oktober 2011 de eerste van een reeks artikelen van de journalisten Hans Goossen en Theo Sniekers over het door elkaar heen lopen van de politieke en zakelijke belangen van Van Rey. Het duo schreef ook een boek over de zaak, El Rey. Van jager tot prooi, in 2015 bekroond als beste journalistieke boek van het jaar.

Na de artikelen vroeg de gemeente Roermond oud-minister Winnie Sorgdrager en hoogleraar Paul Frissen om een onderzoek. Zij concludeerden in maart 2012 dat de vriendschap van Van Rey met Van Pol een jarenlange en evidente schijn van belangenverstrengeling opleverde. De gemeenteraad vond dat Van Rey kon aanblijven.

Daarmee leek de zaak afgedaan, maar in oktober 2012 werd duidelijk dat justitie kort na het raadsdebat een onderzoek opstartte. Daarbij werd Van Rey afgeluisterd. Justitie had langer willen tappen, maar moest voortijdig naar buiten treden toen onrechtmatigheden rondom een burgemeestersbenoeming in Roermond aan de orde kwamen.

3 Waarom is dit een bijzondere zaak?

Het is de eerste keer dat een Eerste Kamerlid voor ambtelijke corruptie terechtstaat. Van Rey was vanaf 1974 volksvertegenwoordiger op gemeentelijk, provinciaal en landelijk niveau, vaak op meer plekken tegelijk. Hij was 15,5 jaar wethouder in Roermond.

Na de invallen van justitie in 2012 trad Van Rey terug als wethouder en Eerste Kamerlid. Later werd hij opnieuw met voorkeurstemmen gekozen als gemeenteraadslid en lid van Provinciale Staten, respectievelijk voor de Liberale Volkspartij Roermond en de Volkspartij Limburg.

Ze proberen je kapot te maken. Ze willen het liefst dat je jezelf vandaag nog wat aandoet

Jos van Rey over de actie van justitie tegen hem

Met Van Rey in het verdachtenbankje gaat het algauw over de VVD, de partij die hem decennialang koesterde als stemmentrekker. Limburgse VVD’ers als oud-staatssecretaris van Financiën Frans Weekers en Tweede Kamerleden Mark Verheijen en Karin Straus waren protegees van Van Rey.

Behalve met een inmiddels tot een werkstraf veroordeelde kandidaat-burgemeester van de VVD besprak Van Rey in de periode dat hij door het OM werd afgeluisterd ook met oud-staatssecretaris van Justitie Fred Teeven vertrouwelijke informatie uit de benoemingscommissie. Die opname ontbreekt echter door een storing.

4 Hoe werd Van Rey zo machtig in Roermond en omgeving?

Mede uit onvrede over de hegemonie van de Katholieke Volkspartij (KVP) en het latere CDA maakte Van Rey veertig jaar geleden als VVD’er zijn entree in de gemeentepolitiek. Uiteindelijk was zijn partij in Roermond net zo overheersend als de KVP ooit was. Na een alliantie met een lokale lijst groeide de plaatselijke VVD uit tot een ware volkspartij.

Met Van Rey had Roermond een wethouder met ervaring op alle politieke niveaus, een grote dossierkennis en een enorm netwerk. Met hem als bestuurder kwam de stad economisch tot bloei en werd de hoge werkeloosheid teruggedrongen. De kiezers beloonden de VVD daarvoor. De electorale successen waren ook te danken aan de door Van Rey, via een BV op naam van zijn kinderen, binnengehaalde campagnebudgetten. De VVD had bij verkiezingen drie keer zoveel te besteden als alle andere partijen bij elkaar.

Binnen het stadhuis hanteerde Van Rey een intimiderende stijl. Tegenspraak van ambtenaren werd niet geaccepteerd. Medebestuurders en gemeenteraad waren weinig kritisch, omdat dit hun eigen positie in gevaar kon brengen. Een lokale D66’er vergeleek de Roermondse politici met kikkers in een pannetje, die niet in de gaten hadden dat het water steeds maar heter werd en versuften. Hoewel de zaak om Van Rey persoonlijk draait, staat daarmee ook de bestuurscultuur in de stad terecht.

5 Wat vindt Van Rey zelf?

Van Rey betitelt de inval van justitie van oktober 2012 consequent als „aanslag” en noemt de behandeling door het OM „onmenselijk”. „Ze proberen je kapot te maken. Ze willen het liefst dat je jezelf vandaag nog wat aandoet.” De VVD’er spreekt van „een politiek proces”, waarachter hij de hand van invloedrijke CDA’ers vermoedt. Die zouden wraak willen na al die jaren waarin Van Rey de almacht van en affaires bij „het Corrupt Democratisch Appel” aan de kaak stelde.

De oud-wethouder beweert dat hij altijd binnen de wettelijke normen heeft geopereerd. Van zijn vriendschap met Van Pol maakte hij geen geheim. Gezamenlijke reizen met Van Pol en vakanties in diens Franse villa meldde hij in het college van burgemeester en wethouders.