NOS laat opkomstcijfers liever aan een ander over

NOS-hoofdredacteur Marcel Gelauff kreeg dit weekend veel kritiek omdat de NOS tijdens het Oekraïne-referendum geen tussentijdse opkomstpercentages laat onderzoeken, terwijl de omroep dat in het verleden bij verkiezingen wel altijd heeft gedaan. De NOS werd onder meer verweten een standpunt in het referendum in te nemen, of kiezers vitale informatie te onthouden. Gelauff: „We willen verkiezingen niet beïnvloeden, maar ze verslaan.”

En @RomerPaul En dat wil ik per se niet. De NOS verslaat het nieuws, dat is de kern van onze taak.

— Marcel Gelauff (@MarcelGelauff) April 2, 2016

De opkomstcijfers zijn vooral voor strategische stemmers belangrijk: voorstanders van het associatieverdrag tussen Oekraïne en de EU kunnen op 6 april besluiten niet te gaan stemmen als in de loop van de dag blijkt dat het opkomstpercentage niet wordt gehaald. Zo voorkomen ze dat hun ja-stem het nee-kamp aan de verplichte kiesdrempel helpt.

Als blijkt dat er voldoende stemmen worden uitgebracht, kunnen kiezers door de tussentijdse cijfers juist overtuigd worden om alsnog te gaan stemmen. Het referendum is pas geldig bij een opkomst van 30 procent.

De NOS heeft bij voorgaande verkiezingen altijd tussentijdse opkomstcijfers laten onderzoeken. Waarom nu niet?

Gelauff: „Omdat er toen geen kiesdrempel was. Het onderzoeken van opkomstcijfers had dus geen gevolg voor het kiesgedrag. Juist omdat nu zoveel mensen hun stem willen laten afhangen van die cijfers, willen wij daar ons niet in mengen. We willen voorkomen dat we de verkiezingen beïnvloeden. Dat is bij alle verkiezingen het uitgangspunt van de NOS. We verspreiden de exitpolls ook pas om negen uur ‘s avonds als de stemhokjes gesloten zijn, en daar heb ik nooit iemand over horen klagen.”

Hoort nieuws maken niet gewoon bij het takenpakket van een professionele nieuwsorganisatie, ondanks de eventuele gevolgen?

„Als we eigen nieuws brengen vragen we ons altijd af wat voor invloed het heeft. Toen Pieter Lakeman rond de DSB-crisis rekeninghouders opriep hun geld van de bank te halen, hebben we dat niet gemeld omdat we geen bankrun wilden veroorzaken. Je hebt een verantwoordelijkheid voor wat je uitzendt.”

Omdat de NOS de opkomstcijfers niet onderzoekt, gaat persbureau ANP proberen op 6 april de opkomst te peilen. Ook brengen de grote steden tussentijdse opkomstcijfers naar buiten. Gelauff wil die cijfers, als ze betrouwbaar zijn, wél als nieuws brengen.

Dan heeft de NOS dus alsnog de invloed op de verkiezingen die u zegt te willen voorkomen.

„Als andere nieuwsorganisaties zo’n peiling doen, dan is dat hun verantwoordelijkheid. Ik wil dat nieuwsfeit niet creëren, maar ik wil wel verslag doen van de verkiezingen. Het is ook de vraag wat de maatvoering wordt van een bericht over opkomstcijfers. Openen we ermee? Ik denk het niet. Al is dat nu nog niet te zeggen, omdat we zo’n beslissing pas vlak voor de uitzending nemen.”

.@elbertdijkgraaf Als politici zo graag tussenstanden willen, regel dan dat de #Kiesraad ze meldt. Kunnen jullie voor zorgen.

— Marcel Gelauff (@MarcelGelauff) April 2, 2016

U wil kiezers niet beïnvloeden, maar strategische stemmers gingen ervan uit dat de NOS net als in het verleden de opkomstpercentages zou onderzoeken. Zij worden nu benadeeld: dat is ook invloed.

„Eigenlijk is iedereen die vindt dat we het wel moeten doen, de perfecte illustratie om het niet te doen. Hij of zij wil namelijk informatie waar de NOS niet voor is. Laat de Kiesraad opkomstcijfers naar buiten brengen, als de samenleving dat echt zo belangrijk vindt.”

„Draai het eens om. Stel dat we de cijfers naar buiten brengen en ze blijken niet te kloppen, want er zit altijd een foutmarge bij dit soort peilingen. Dan gaat de discussie er terecht over dat de NOS ernaast zat. Die verantwoordelijkheid willen wij niet dragen.”