Wat zijn de belangrijkste argumenten van de tegenstanders?

Wat is er waar van deze argumenten?

Bewering 1 Door dit verdrag gaat Oekraïne veel Nederlands belastinggeld ontvangen.

Het is waar dat Oekraïne onder meer door dit verdrag in aanmerking komt voor financiële hulp uit de EU. Het geld kan bijvoorbeeld worden besteed aan het terugdringen van de corruptie en het verbeteren van de werking van de rechtsstaat. Via het Internationaal Monetair Fonds gaat er al bijna 16 miljard euro aan leningen naar Oekraïne en ook de EU steunde Oekraïne vóór het associatieverdrag al financieel. De Europese Commissie heeft berekend dat de steun aan het in economische problemen verkerende land op de korte en middellange termijn minimaal 11 miljard euro kan bedragen. Dit geld komt voor een klein deel uit de lopende EU-begroting en vooral van leningen door Europese financiële instellingen als de Europese Investeringsbank (EIB) en de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBRD). Nederland betaalt een vaste bijdrage aan de EU, de EIB en de EBRD en hoeft dus niet apart geld vrij te maken. Hoeveel financiële steun er uiteindelijk naar het land gaat, valt nog niet te zeggen.

Bewering 2

Door de corruptie in het land zal veel van dit geld in de zakken van corrupte oligarchen verdwijnen.

Oekraïne is een zeer corrupt land waar dubieuze zakentycoons (ook wel: ‘oligarchen’) veel invloed hebben op het overheidsbeleid. Oekraïne staat op plaats 142 (2014) van de corruptieranglijst van Transparency International (175 landen in totaal). De EU controleert of financiële bijstand op de juiste wijze wordt geïnvesteerd en eist, samen met het IMF, vergaande hervormingen om voor de steun in aanmerking te komen. Desondanks valt niet uit te sluiten dat in Oekraïne ook de verkeerde personen ervan profiteren.

Bewering 3

Het associatieverdrag van de EU met Oekraïne is een opstapje naar EU-lidmaatschap voor het land.

In het verdrag zelf staat niets over toekomstig lidmaatschap, terwijl dat in sommige associatieverdragen van de EU met andere landen wel het geval is. Het is ook niet zo dat Oekraïne na implementatie van het verdrag klaar is voor EU-lidmaatschap. De eisen daarvoor zijn strenger. Zo staat er in het associatieverdrag weinig over milieunormen, terwijl de EU zeer strenge milieuwetgeving kent. Op de korte termijn is het dan ook uitgesloten dat het land EU-lid wordt. De Unie neemt momenteel bovendien geen enkel nieuw land op, omdat het ‘uitbreidingsmoe’ is.

Maar de situatie kan natuurlijk veranderen.

Bewering 4

Om handel te drijven met Oekraïne heb je geen associatieverdrag nodig.

Dat is natuurlijk waar. Het associatieverdrag, waarin wordt afgesproken om wederzijdse importtarieven af te schaffen, zou de handel tussen de EU en Oekraïne natuurlijk wel flink kunnen bevorderen. Dat kan ook in Nederlands belang zijn. Nu is Oekraïne nog een arm land. De omvang van de economie is bijna zeven keer kleiner dan die van Nederland. Maar het land telt wel ruim 45 miljoen inwoners. Op de langere termijn zou het een interessante afzetmarkt voor Nederlandse producten kunnen worden, zo laat ABN Amro weten. „Oekraïne is een land dat in theorie een groot economisch potentieel heeft. [...] Een sector waar dit tot uiting zou kunnen komen, is de zeer vruchtbare landbouwsector. Dit alles zou een exportmarkt met groeipotentie voor Nederlandse ondernemers kunnen bieden.”

Bewering 5

Door dit verdrag kunnen Oekraïners op een gegeven moment visumvrij naar de EU reizen en komen er meer naar Nederland toe.

De EU heeft al eerder met Oekraïne afgesproken dat Oekraïeners op den duur, als het land aan de eisen voldoet, visumvrij naar Europa mogen reizen voor kort verblijf. Een van die eisen is dat Oekraïne actie onderneemt om illegale emigratie naar Europa tegen te gaan. Ook zonder visumplicht mogen Oekraïeners namelijk niet langer dan negentig dagen in de EU verblijven en hier ook niet werken. De inwerkingtreding van het associatieverdrag, en verdere toenadering tot Europa, kan het visumvrije reizen inderdaad dichterbij brengen. Of dat tot grote problemen zal leiden is de vraag. Daarvoor werd ook gewaarschuwd toen Bulgaren en Roemenen vanaf april 2001 en maart 2002 zonder visum drie maanden in Nederland mochten verblijven. Aanvankelijk nam de overlast in de grote steden, variërend van zakkenrollerij tot illegale prostitutie, enige tijd toe. Later ebde dat weer weg, mede nadat Roemenen en Bulgaren die te lang in Nederland bleven het land werden uitgezet.

Bewering 6

Inwerkingtreding van het associatieverdrag zal Poetin verder tegen de haren in strijken, wat de kans op oorlog tussen het Westen en Rusland vergroot.

Ik zie Europa als leraar die vertelt hoe je volwassen moet worden. Anastasia (22)

De volledige inwerkingtreding van het verdrag zal Poetin inderdaad niet positief stemmen, maar of alleen een associatieverdrag een oorlog met het Westen dichterbij brengt is zeer de vraag. Een oorlog tussen beide kernmachten lijkt in niemands belang. Om een confrontatie uit de weg te gaan, zal de NAVO het verdeelde Oekraïne ook niet snel als lidstaat opnemen.

Bewering 7

Niet iedereen in Oekraïne wil bij de EU.

Dat is natuurlijk waar. Dat geldt voor Nederland en alle andere landen van de EU vast ook. Wel doen de tegenstanders van het verdrag soms alsof de voor- en tegenstanders van toenadering tot Europa in Oekraïne elkaar ongeveer in evenwicht houden. Maar dat is niet waar. Een blik op de kaart leert dat de opstandige pro-Russische regio’s in het uiterste oosten maar een fractie van het hele land uitmaken. Bij de parlementsverkiezingen in oktober 2014 behaalde de enige partij die ronduit anti-Europees is maar zo’n 10 procent van de stemmen.

Bewering 8

De Oekraïense regering wordt verantwoordelijk gehouden voor oorlogsmisdaden. Waarom zou je zo’n land nauwer bij de EU betrekken?

Het Oekraïense regeringsleger en strijdgroepen die trouw zijn aan Kiev worden door Human Rights Watch (HRW) inderdaad, net als de pro-Russische opstandelingen, beschuldigd van oorlogsmisdaden. Oekraïne heeft altijd ontkend en stond tijdens de gevechten onder zware westerse druk om het oorlogsrecht te respecteren. Of de mogelijke oorlogsmisdaden een argument zijn tegen een associatieverdrag met de EU moet iedereen voor zichzelf uitmaken.

Bewering 9

Het is nog altijd onbekend wie vlucht MH17 neerschoot. Misschien waren het de Oekraïeners wel. En dan gaan we daar een associatieverdrag mee sluiten?

Of onzekerheid hierover een reden moet zijn om Oekraïne geen associatie met de EU aan te laten gaan moet iedereen voor zichzelf bepalen.

Bewering 10

Oekraïne is een land met neonazi’s en ultranationalisten in het parlement. In dat parlement wordt bovendien vaak gevochten. Waarom zouden we zo’n land nauwer bij de EU betrekken?

Bij de parlementsverkiezingen in oktober 2014 kreeg de rechts-nationalistische Vrijheidspartij (Svoboda) 4,7 procent van de stemmen en de radicale Rechtse Sector (Pravy Sektor) 1,8 procent. In het parlement wordt inderdaad regelmatig geknokt. Ook hiervoor geldt weer dat iedereen voor zichzelf moet uitmaken of dit argumenten zijn tegen een associatieverdrag.

Bewering 11

Het associatieverdrag met de EU is slecht voor Oekraïne omdat het de handel met Rusland belemmert.

Het is waar dat Rusland, in reactie op de inwerkingtreding van handelsdelen van het verdrag, handelsvoordelen voor Oekraïne heeft geschrapt. Dat had Rusland overigens niet hoeven doen. De handel tussen beide landen is tijdens de voorbije conflictjaren sowieso flink teruggelopen. Gezien de verhoudingen tussen beide landen is het zeer de vraag of de handel tussen de twee zonder EU-associatieverdrag weer snel zal toenemen. Op de langere termijn kan een economische associatie van Oekraïne met de EU, de grootste economie ter wereld, economisch aantrekkelijker zijn dan met Rusland.

Bewering 12

Het associatieverdrag is zonder instemming van Nederland al in werking getreden. Dat toont de ondemocratische werking van de EU.

Het verdrag in zijn geheel is nog niet van kracht, maar belangrijke handelsdelen zijn op 1 januari 2016 voorlopig al wel in werking getreden. Dat komt doordat de EU zelf een rechtspersoon is die handelsdelen met andere landen voorlopig mag sluiten. Daarvoor hebben de democratisch gekozen regeringen van de EU-landen in de Europese Raad wel toestemming moeten geven. Stellen dat dit proces ‘ondemocratisch’ is verlopen, gaat dus wel erg ver.