Aftellen tot het referendum: alle argumenten voor/tegen in 1 stuk

Leuk, de stempas is binnen! Leuk? Het is een onzinreferendum. Bedacht door mensen die alleen maar heel hard nee willen roepen, versterkt in de echoput van social media.

Hoezo? De wet die dit referendum mogelijk maakt was een initiatief van D66 en PvdA. De organisatoren haalden ruim 400.000 handtekeningen op. Het is directe democratie. In Californië en Zwitserland doen ze het ook.

Wij leven in een vertegenwoordigende democratie en dat heeft een reden. Hoeveel ingezonden brievenschrijvers hebben daar niet al op gewezen? Als je elke kwestie met een volksraadpleging wilt oplossen, krijg je geen samenhangend beleid. Vraag het volk: willen jullie lagere belastingen? Ja! Vraag: willen jullie duurder onderwijs? Nee!

Elke kwestie? Dit is een raadgevend referendum over één onderwerp. De regering kan de uitslag naast zich neerleggen. Waarom toch die weerzin tegen vragen wat de mensen denken?

We komen niet te weten wat ze denken. Heb je de column van Maxim Februari niet gelezen, dinsdag? De referendumvraag is niet een praktische ‘hoe willen we dat precies’-vraag. Orgaandonatie, dat is een onderwerp waarover je je individueel kunt uitspreken. Niet de vraag met wie we ons willen associëren.

Ach kom op! Tegenstanders roepen altijd dat een referendum te complex is. „Ook roepen ze dat burgers de ter stemming gebrachte voorstellen meestal niet hebben gelezen”, schreef Niesco Dubbelboer, mede-initiatiefnemer van de referendumwet, op 7 maart op de opiniepagina. „Diezelfde tegenstanders laten weg dat politici dat meestal ook niet doen. Het is geen wiskunde, maar een politieke keuze die wortelt in ideeën en gevoelens over wat reëel, gewenst en rechtvaardig is.”

Een opkomst van 30 procent is genoeg, heb ik begrepen. Stel dat 51 procent daarvan ‘nee’ zegt. Wat heb je dan? Net iets meer dan 15 procent van de Nederlanders die tegen het akkoord is. Terwijl het al was goedgekeurd door regering en parlement. „Noemt u dat democratie?”, zei Karel de Gucht, de Eurocommissaris die het verdrag uit onderhandelde, in een interview op 2 maart. Hij voegde toe: „Ik mag hopen dat de regering de uitslag van het referendum negeert.”

En dat is wel democratisch? In het parlement geeft soms ook één stem de doorslag. Of de fractiediscipline. Valt het je niet op dat argumenten tegen referenda meestal argumenten tegen de democratie als zodanig zijn? Het is one man one vote hoor, niet one hoogopgeleide man one vote. Dubbelboer:. „Niet voor niets zijn dezelfde stromingen die destijds tegen de introductie van het algemeen kiesrecht waren (liberalen en christen-democraten), nu ook tegen referenda. Daar zijn de progressievelingen bijgekomen. Dat heeft te maken met het feit dat het huidige politieke klimaat rechtser en Eurokritischer is dan twintig jaar geleden. In die redenering zou men ook tegen algemene verkiezingen moeten zijn, omdat Wilders zulke hoge ogen gooit in de peilingen.”

Daar zeg je wat. Hoe dan ook, ik denk dat ik maar thuisblijf. Dan blijft de opkomst onder de 30 procent en is de uitslag niet geldig. Bas de Gaay Fortman heeft dat maanden geleden al aanbevolen.

Lees jij dan vooral nog even de column van Bas Heijne van 20 februari. Als hij het over elite heeft, bedoelt hij jou. „Opnieuw gaat het over een bestuurlijke elite die bij een aanzienlijk deel van de bevolking louter nog op wantrouwen en opstandigheid lijkt te kunnen rekenen. Dat besef lijkt nog steeds niet te zijn doorgedrongen. (…) Neem de niks-aan-de-hand houding van Mark Rutte. Hij beseft kennelijk niet dat zijn ‘het gaat enkel om de handel!’ argument als een boemerang bij hem terug komt. Het verdrag vormt wel degelijk een brandpunt van geopolitieke kwesties – de Russische propagandamachine draait niet voor niets op volle toeren. Doe dan niet alsof dat niet zo is. De weerzin tegen dit soort lachend paternalisme kun je nauwelijks overschatten.”

Een brandpunt van geopolitieke kwesties? Het is een handelverdrag hoor. Bert Lanting, oud-correspondent in Moskou, heeft het helemaal gelezen. In de Volkskrant van 6 februari deed hij verslag: „Ruim 90 procent van de tekst gaat over zaken waaraan zelfs de grootste EU-hater of Oekraïnescepticus geen aanstoot kan nemen. Zo spreken de EU en Oekraïne af dat ze informatie gaan uitwisselen om het terrorisme te bestrijden (art. 23), maken ze afspraken over het geleidelijk schrappen van de invoerrechten op tal van producten (art. 27), belooft Oekraïne allerlei technische voorschriften en het systeem voor markttoezicht van de EU over te nemen (art. 56) en ga zo maar door.”

Ah, je wilt het nu toch over de inhoud hebben? Nou vooruit: vrijhandel. „Met de vrijhandel komt ook de Oekraïense plofkip”, berichtte nrc.next afgelopen woensdag. Dankuwel. De Nederlandse Vakbond Pluimveehouders roept zijn leden al op om tegen te stemmen. „Eigen producenten zwaardere eisen opleggen en vervolgens de grenzen openstellen voor datgene wat je hier niet meer toestaat, is hypocriet en het tegenovergestelde van vrijhandel”, zei voorzitter Hennie de Haan.

In het verdrag is vastgelegd dat Oekraïne zich zal inspannen om zijn wetgeving op één lijn te brengen met de EU, heeft het kabinet aan de Kamer laten weten. Dat is nou juist het hele idee! En dat gaat natuurlijk niet van de ene dag op de andere. VNO-NCW is ook voor. Oekraïne heeft een grote bevolking en het heeft veel groeipotentieel, als het weer wat stabieler wordt, zeggen de werkgevers. Export! Dat levert banen op. Zegt Rutte ook.

Het zal me benieuwen. De economie van Oekraïne is kleiner dan die van Noord-Holland, dat rekende Ewald Engelen toch voor? „Het is mij een raadsel hoe een vrijhandelsverdrag daarmee ‘tot meer groei, meer bedrijvigheid, meer banen’ in Nederland zou kunnen leiden”, schreef hij op 13 januari in De Groene Amsterdammer. Engelen, financieel geograaf aan de UvA, noemde Ruttes argument „lulkoek”.

Dat taalgebruik, waarom moet dat toch zo? Nog even en je gaat zeggen dat Oekraïne ‘een corrupt zooitje’ is.

Oekraïne is een corrupt zooitje. We moeten ze bij ons weghouden.

De vraag is natuurlijk: hoe helpen we ze van die corruptie af? Karel de Gught, de oud-Eurocommissaris die met Kiev onderhandelde, zei daarover het volgende: „De oude generatie politici in Oekraïne vertegenwoordigt een land dat op geen enkele manier kan integreren in Europa. Maar het akkoord kwam er met het oog op de jonge, goed opgeleide elite die aansluiting wil met ons, en niet met Rusland”. Of luister naar Jesse Klaver: „Naast de superrijke oligarchen zijn er jonge mensen in het bestuur gekomen die het land willen moderniseren. Zij willen de vrijheid om hun mening te uiten, om mee te beslissen en om zelf te ondernemen. Voor hen staat de Europese Unie voor vrijheid, democratie en rechtvaardigheid.”

Jonge, ondernemende mensen… Ontroerend hoor. Doet me denken aan die onthulling van NRC op 18 februari: „Oekraïners vragen steeds vaker asiel aan in Nederland. Kansloos meestal, maar ze kunnen wél een vertrekpremie van 3.450 euro krijgen.” Fraude, dat is wel ondernemend ja.

Hoeveel Nederlanders zijn er die de overheid wel eens proberen op te lichten? Dat zegt niets over een land als geheel.

Ik wil ze gewoon niet in de EU.

Ze komen helemaal niet in de EU! We hebben ook associatieakkoorden met Marokko, Chili, Egypte, Israël en Zuid-Afrika; dat zijn toch ook geen toekomstige EU-leden? Niemand zit op een armlastig land met 45 miljoen inwoners te wachten, hoe vaak is dit nu al niet gezegd?

Vaak, ik word er gek van. Maar CDA-senator Ben Knapen, voorstander van het ‘ja’ en dus onverdacht, betoogde een paar maanden geleden het tegendeel in de Eerste Kamer. Bij dit associatieverdrag neemt Oekraïne een groot deel van de Europese wetgeving, het zogeheten ‘acquis’ over, zei Knapen. Als dat inderdaad lukt, en dat is toch de bedoeling, dan komt het lidmaatschap vanzelf dichterbij. Simpelweg omdat Oekraïne dan aan de criteria voldoet die het recht geven om het aan te vragen. Dit las ik bij Martin Sommer in de Volkskrant (20 februari).

We hebben ook zulke akkoorden met Marokko, Chili, Egypte, Zuid-Afrika. Dat zijn toch ook geen toekomstige EU-leden?

Aanvragen deed Turkije ook al zo’n dertig jaar geleden. Dat betekent niets.

Zal best, ik vertrouw het niet. Want is dit niet hoe de EU werkt? Lees Thierry Baudet deze week in Vrij Nederland: „Eerst doen alsof het alleen maar om economisch samenwerking gaat, om uiteindelijk politieke macht te centraliseren. Zo is het precies met de euro gegaan.”

Europese integratie is goed voor Nederland, zegt Joshua Livestro in datzelfde nummer.

Ach man, het is toch allang geen Europa meer? Bulgarije, Roemenië, dat soort landen… daar hebben wij toch niks mee? Misschien waren we zonder wel beter af.

En dan? Kunnen we het nu even over Poetin hebben? En over het gejuich waarmee hij een ‘nee’ zou ontvangen? Andrej Kovaljov, Russisch diplomaat, schreef deze week in een open brief aan Europese media: „Op basis van mijn eigen ervaringen in de wandelgangen van de Russische macht kan ik zeggen dat het regime van Poetin vrijheid en democratie niet tolereert. Daarom kan het de Europese keuze van het Oekraïense volk niet verteren. Daarom ziet de ‘Poetinokratie’ het associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne als een bedreiging voor zichzelf.”

Ja en? Het is toch wel te begrijpen dat Rusland zich bedreigd voelt? Sinds de Koude Oorlog zogenaamd ten einde is, schuift het Westen alleen maar richting Moskou op. Niet alleen voormalige Warschau Pact landen zijn nu lid van EU en NAVO, zelfs voormalige Sovjetstaten als Estland, Letland en Litouwen zijn het. Bekijk het eens van hun kant.

Inderdaad, bekijk het eens van hun kant. Dus niet alleen van die van Rusland, maar van die nieuwe landen die in volledige vrijheid hun blik naar het Westen hebben gericht. Dat mogen ze toch? Oekraïne wil dat nu ook. De opstand op het Maidan-plein begon in november 2013 met het besluit van de toenmalige regering om af te zien van de ondertekening van ditzelfde associatieverdrag. Binnen een paar uur gingen de Oekraïners de straat op met de nationale en de Europese vlag.

Wordt in het oosten van de Oekraïne niet juist gestreden om dicht bij Rusland te blijven?

Dat is allemaal aangewakkerd door Poetin.

Je kunt alleen iets aanwakkeren als er al iets smeult.

In die opstandige regio’s wonen zo’n twee miljoen mensen op een totale bevolking van 45 miljoen. Met overtuigende meerderheid hebben de Oekraïners in mei 2014 voor president Porosjenko gekozen, die vanaf het begin een pro-Europese koers heeft aangekondigd. Bij de parlementsverkiezingen in oktober 2014 behaalde de enige partij die ronduit anti-Europees is slechts 10 procent van de stemmen. Herman van Rompuy zei het afgelopen maandag zo in Trouw: „Laten we niet vergeten dat die hele oorlog is begonnen met dat associatieverdrag. Als je Oekraïne loslaat, en het wordt weer zoals het was vóór de Maidan opstand, dan zijn die mensen voor niks gestorven.”

Jammer dan. We kunnen ons toch niet om de hele wereld bekommeren?

Nee, maar wel om onze buurlanden. Jij bent bang voor immigratie na dat assosicatieakkoord? Een tweede Syrië, maar dan direct naast onze grenzen, dát veroorzaakt pas immigratie. Stabiele, welvarende buren, dat is niet alleen in hun belang, dat is in ons eigen belang. DAAR gaat dit referendum over!

We komen niet echt verder zo, he?

Nee, maar ik ben al blij dat je naar me luistert.

Doe jij dat dan ook. Kijk, de belangrijkste klacht van de initiatiefnemers is dat dit alles buiten ons burgers om is besloten. DAAR gaat dit referendum over! Luisteren, daar is Brussel niet zo goed in hè? De vorige keer dat Nederland tegen verdere Europese integratie stemde, ging die integratie gewoon door. Dat keert zich nu tegen je. We kunnen ongestraft ‘nee’ roepen. „Het briljante van #geenpeil is dat het geen enkele consequentie heeft; dat verdrag komt er toch wel”, schreef Ewald Engelen. Het is daarmee een loepzuivere populariteitspoll geworden. „Voor of tegen de kaste – dat is de vraag.”

Er worden toch elke dag talloze dingen besloten buiten de burgers om? Hoe wou je het anders doen? Daar hebben we nu juist een parlement voor gekozen, dat controleert namens ons.

Dat vertrouw ik ook niet. Alle politici niet.

Dan word je land op een dag geleid zonder politici, veel plezier. Maar echt, moet de kaste zo gekastijd worden? Waar ter wereld doet de overheid het veel beter dan hier? Die welvaart die we hebben bereikt, zouden de EU, de politieke kaste, het systeem en waar je verder allemaal nog tegen aan wilt schoppen, daar niet ook een aandeel in hebben gehad?

Ik hoor het al, je bent er onderdeel van.

Zijn we dat niet allemaal?

Speak for yourself.