Christelijke ‘sekte’ met dubieuze geldstromen

Jarenlang was Jonathan van der L. (34) de financiële en fiscale man van de Noorse Broeders, een orthodox-christelijke gemeenschap in Nederland. Begin deze maand heeft de fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst FIOD hem gearresteerd, op verdenking van oplichting, verduistering en witwassen.

Van der L. zou 8 miljoen euro hebben weggesluisd van de door Noorse Broeders bestuurde Stichting Hippo Mundo Charity. Die maakt deel uit van een wereldwijd web van bedrijven en stichtingen, tot in belastingparadijzen toe.

De Noorse broeders kwamen vaker in opspraak

Met Van der L. heeft de FIOD niet alleen een voorman van de Noorse Broeders in handen, maar ook een oud-collega. Van der L. begon zijn carrière als rechercheur bij die dienst.

De Noorse Broeders, zo genoemd omdat hun wortels in Noorwegen liggen, heten officieel Christelijke Gemeente Nederland. Ze zijn onderdeel van de Brunstad Christian Church, een internationale beweging met 40.000 leden. De stroming is te vergelijken met de Jehova’s Getuigen.

De geloofsgemeenschap is begin vorige eeuw gesticht door de Noorse marineofficier Johan Oscar Smith. Noorse Broeders geloven dat de mens de zonde kan overwinnen. Bij Jezus’ terugkeer – die aanstaande zou zijn - mogen degenen die hun zonden hebben overwonnen mee naar de hemel. De Noorse Broeders hebben in Nederland 2.000 volgelingen in elf gemeenten. Het hoofdkantoor staat in Stadskanaal.

Kindermishandeling

Het is een gesloten gemeenschap die vaker in opspraak kwam. Ex-leden spraken over een sekte, kindermishandeling en een verstrengeling van kerkelijke en commerciële belangen door voormannen van de gemeenschap.

Noorse media beschreven afgelopen jaren hoe de Brunstad Christian Church is uitgegroeid tot een internationaal concern waarvan de leiders privé zouden profiteren. Het gaat om spiritueel leider Kåre Johan Smith, kleinzoon van de oprichter van de gemeenschap, en zijn ‘minister van financiën’ Bernt Aksel Larsen. Beiden delen niet alleen het geloof maar ook veel zakelijke banden. Ze zouden de spin zijn in een web van stichtingen en bedrijven, en van geldstromen richting belastingparadijzen. Van der L. werkte samen met Larsen. Het duo heeft een gemeenschappelijke achtergrond. Larsen werkte in de jaren negentig als onderzoeker voor Økokrim, de FIOD in Noorwegen.

Onbekend is wat de aanleiding is voor de actie van de Nederlandse– FIOD. Jan Hein Staal, voorzitter van de Noorse Broeders in Nederland en voorzitter van de stichting Hippo Mundo Charity, zegt dat de stichting aangifte gedaan heeft tegen Van der L. Het Openbaar Ministerie (OM) wil dat niet bevestigen. Een mogelijkheid is dat de FIOD begonnen is met een onderzoek naar zakelijke activiteiten van de geloofsgemeenschap.

Hippo Mundo Charity

De Stichting Hippo Mundo Charity speelt een belangrijke rol in het conglomeraat van de Noorse Broeders. Van der L. was tot 1 februari bestuurslid. De statuten melden dat de stichting „als ideële christelijke grondslag de Bijbel” heeft. Tegelijkertijd fungeert de stichting als aandeelhouder van bedrijven van Noorse Broeders in binnen- en buitenland.

Behalve het OM heeft begin deze maand ook de Stichting Hippo Mundo Charity beslag gelegd op onroerend goed van Van der L. Uit het kadaster blijkt dat de stichting 8 miljoen euro van hem claimt.

Van der L. was ook bestuurder van vier andere stichtingen en drie bedrijven van Noorse Broeders in Nederland. Het gaat onder meer om DWN Services in Teuge, een uitzendbureau op ideëel christelijke grondslag, uitgeverij De Weg in Stadskanaal, die het blad van de Noorse Broeders uitgeeft, en handelsonderneming Kolme Tack in Nieuw-Buinen. Ook bewaakte hij als bestuurslid van de Stichting DKM Nederland in Krommenie „de materiële en ideële belangen van de geloofsgemeenschap”. Op 1 februari is hij uit al zijn functies ontheven, blijkt uit het handelsregister.

Trust op Bermuda

Als financiële en fiscale man had Van der L. een rol in het internationale netwerk van de Brunstad Christian Church. Zo was hij directeur van vier Cypriotische brievenbusfirma’s die een band hebben met de geloofsgemeenschap. De belangrijkste daarvan is BCC Finance Ltd. op Cyprus die gezien wordt als ‘interne bank’ van de Brunstad Christian Church. De aandeelhouder(s) van BCC Finance gaan schuil achter een trust in belastingparadijs Bermuda.

Van der L. was eveneens directeur van Baronesa Trading Ltd, ook op Cyprus. Dit bedrijf heeft een directe link met de in opspraak gekomen Noorse leiders van de geloofsgemeenschap, Smith en Larsen. Zij waren in de afgelopen jaren eigenaar van Baronesa Trading dat betrokken was bij veel transacties van Noorse Broeders. Inmiddels is het bedrijf in handen van onbekende eigenaren via KHF Norwegian Resource Company Ltd op Cyprus.

Gamma en Hema

Van der L. kwam in 2010 in het nieuws als directeur van DWN Service, het uitzendbureau van de gemeenschap. De Noorse Broeders bleken via het uitzendbureau hun geloofsgenoten collectief te verhuren aan bedrijven als Gamma en Hema. Ze kregen niet betaald voor hun werk bij DWN Service, dat ook geen sociale premies en loonbelasting afdroeg. De opbrengst ging naar de geloofsgemeenschap.

Tegen de constructie werd geprotesteerd door FNV Bondgenoten, en de Arbeidsinspectie kwam in actie. Maar de rechtbank Gelderland vond in 2013 dat het niet illegaal was als de vrijwilligers afzagen van loon „om hun geloofsgemeenschap te bevoordelen”.