Wat als de zelfrijdende auto botst?

„Wat is het eigenlijk saai in een zelfrijdende auto”, zegt een passagier van een Mercedes die automatisch zijn baan houdt, en zelfstandig heel netjes afstand bewaart tot zijn voorganger. De Mercedes rijdt in een treintje van zes auto’s die meedoen aan een test op de A2 tussen Amsterdam en Beesd. Tussen het normale verkeer rijden de zes in een zogeheten peloton. Als de voorste remt, remt de rest ook en schuift het treintje als een harmonica in elkaar.

Verder is er weinig anders dan tijdens een normale rit. Er zit gewoon iemand achter het stuur, medeweggebruikers lijken niets door te hebben en steken af en toe tussen het treintje door. Dan passen de semi-autonome auto’s hun snelheid automatisch aan. Het enige spannende is dat de handen van het stuur kunnen tijdens het rijden. Maar dat mag dan weer niet volgens de verkeerswet.

De auto’s zijn al te koop

Dit pelotonrijden is een van de technologieën die autorijden sterk moeten gaan veranderen, als het aan autofabrikanten ligt. De auto’s die aan de test op de A2 meedoen zijn al te koop. Steeds meer fabrikanten voegen zelfrijdfuncties toe aan hun auto’s: naast Mercedes ook BMW, Tesla, Volvo en nog veel meer. Volgens hen is autonoom rijden veiliger, en kan de weg met pelotonrijden beter worden benut: handig tegen files.

Maar hoe saai de rit over de A2 ook is, het gesprek in de auto gaat toch snel over wat er kan misgaan. Dat is ook niet denkbeeldig: vorige maand veroorzaakte een zelfrijdende testauto van techbedrijf Alphabet in de VS voor het eerst een ongeluk. Dat zorgde voor lichte blikschade aan een bus, schade die Alphabet op zich nam omdat het duidelijk schuld had. Maar wat als er iets misgaat als de chauffeur het stuur weer wil overnemen van de computer? Of als de voorste auto in een peloton een fout maakt waardoor de laatste in de vangrail belandt?

Niet voor niets is de test op de A2 mede georganiseerd door verzekeringsmakelaar Aon. Volgens een woensdag gepubliceerd onderzoek van dat bedrijf gaat er veel veranderen in verzekeringen door nieuwe autotechnologieën. „Waarschijnlijk verschuift een groot deel van de aansprakelijkheid naar de fabrikanten”, zegt organisator Evert-Jeen van der Meer van Aon. Als dat inderdaad zo is gaan autoverzekeringspremies voor particulieren fors omlaag, en heeft dat grote gevolgen voor autofabrikanten en verzekeraars.

Uitbaters van parkeergarages

Behalve de auto- en verzekeringsbranche krijgen nog veel meer bedrijfstakken te maken met de gevolgen van zelfrijdende auto’s. Wat gaan uitbaters van parkeergarages doen als auto’s zichzelf naar een goedkoop parkeerterrein buiten de stad kunnen rijden bijvoorbeeld? Met pelotonrijden wordt bovendien druk geëxperimenteerd in de logistieksector: dat kan veel schelen in de arbeidskosten van vrachtwagenchauffeurs.

„En als bestuurders tijdens een autorit gewoon kunnen doorwerken omdat de auto zichzelf bestuurt, worden auto’s misschien wel rijdende kantoren”, zegt Daan Bieleveld, die het wagenpark beheert van chemieconcern DSM en meerijdt met de test op de A2. „Bedenk je eens wat dat allemaal kan veranderen.”

Wat als de zelfrijdende zichzelf voortaan ergens buiten de stad parkeert?

Dat soort scenario’s klinkt nu nog als verre toekomstmuziek, en is grotendeels afhankelijk van hoe snel auto’s zich volledig zelfstandig kunnen besturen, ook buiten snelwegen. De voorspellingen over wanneer dat massaal gebeurt lopen zeer ver uiteen: van 2020 (Tesla) tot na 2040 (adviesbureau McKinsey).

Maar naast bedrijven, zijn ook steeds meer politici serieus bezig met de gevolgen van zelfrijdende auto’s. In april komen de verkeersministers van de Europese Unie in Amsterdam samen om te bespreken welke wetten ze moeten veranderen om zelfrijdende auto’s mogelijk te maken. Dat gaat om technische vragen over hoe wegen moeten worden ingericht en wie eigenaar wordt van de data die de auto’s genereren, tot ethische vraagstukken over wat fabrikanten moeten inprogrammeren: moet een zelfrijdende auto stoppen voor een overstekend dier bijvoorbeeld?

Vragen waar voorlopig nog geen antwoorden op zijn. En dat terwijl zelfrijdende auto’s inmiddels op veel meer plekken rondrijden dan alleen de A2, en waarschijnlijk veel meer gaan veranderen dan alleen het rijplezier van de inzittenden.

In een eerdere versie stond per abuis dat McKinsey voorspelt dat zelfrijdende auto’s in 2050 massaal op de weg rijden, dat moet 2040 zijn.