Chaos, geweld: de campagnes in de VS zijn in de sfeer van 1968

‘Zijn er nog ordeverstoorders in het publiek?”, vraagt Donald Trump op een grote bijeenkomst in een openluchtarena in Boca Raton, Florida. Provocatief zegt hij: „Laat je horen!”

Ze zijn er inderdaad: tientallen demonstranten staan buiten tegen de hekken aangedrukt. Ze scanderen ‘Love trumps hate!’ (een woordspeling: ‘Liefde overtroeft haat’.) Enkele demonstranten zijn binnengekomen, en beginnen door Trumps toespraak te schreeuwen. Ze worden onder luid gejuich van de Trump-aanhangers door de politie meegenomen.

„Voer ze af!”

„Terug naar mama!”

Een paar dagen eerder, afgelopen vrijdagavond, gebeurde wat al maanden alom gevreesd werd: voor het eerst sinds decennia is fysiek geweld weer een rol gaan spelen in de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Een campagnebijeenkomst in Chicago liep nog voor Trumps toespraak uit op een massale vechtpartij tussen aanhangers en demonstranten. De bijeenkomst werd afgelast. Op straat bleef het nog uren onrustig. De bijeenkomst was georganiseerd op de campus van de Universiteit van Illinois in Chicago, waar veel Afro-Amerikaanse en internationale studenten naartoe gaan.

Dinsdag kan Donald Trump een (misschien) beslissende slag toebrengen aan zijn drie concurrenten, als vijf staten Republikeinse voorverkiezingen organiseren. In de aanloop naar die verkiezingen is het voortdurend onrustig, of gewelddadig, bij Trump-bijeenkomsten. Een zwarte betoger werd neergeslagen door een Trump-aanhanger. Journalisten worden bespuugd en uitgescholden. Een verslaggever van de conservatieve website Breitbart, dat overigens sterk op de hand is van Trump, zegt dat ze ruw naar de grond is gewerkt door Trumps campagneleider. Hij ontkent. Zij heeft aangifte gedaan, en ontslag genomen. Dit weekend rende een man dwars door barricades op Trump af in Ohio. Hij kon nog door de Secret Service tegengehouden worden.

Met name de rellen in Chicago doen de Amerikaanse nachtmerrie van de Democratische voorverkiezingen van 1968 herleven. Die verkiezingen werden gedomineerd door de Vietnamoorlog, raciale spanningen, en de moord op kandidaat Robert Kennedy. De Democraten zonken weg in chaos. Nu Donald Trump de voorverkiezingen domineert, en steeds zwaardere woorden gebruikt, kan dat bij de Republikeinen gebeuren. Tekenend voor de stemming is een dreigende tweet die Trump dit weekend schreef. Hij beschuldigde de Democraat Bernie Sanders ervan dat hij zijn aanhang naar de bijeenkomst in Chicago had gestuurd. „Pas op Bernie, of mijn aanhangers gaan naar de jouwe!”

Mantel van woede

Trump stipt in zijn toespraken geweld af en toe aan. Hij draagt, zoals hij het zegt, „de mantel van woede”. Geweldloosheid noemt hij ‘politiek correct’. Vrijdag zei hij in St. Louis, terwijl demonstranten werden meegenomen door de politie: „Zoals ze die wegvoeren, het is politiek correct. Demonstranten voelden vroeger de gevolgen van hun daden, nu niet meer.”

Vorige maand riep Trump zijn aanhang op om mensen die tomaten willen gooien „helemaal tot moes te slaan”. „Ik betaal de juridische kosten wel, ok?” Hij verwijst vaak naar de goede oude tijd, toen je nog een goed pak slaag kon uitdelen als het nodig was. „Vroeger was die horizontaal afgevoerd”, zei hij vorige maand over een demonstrant. In die zin is staat het geweld symbool voor Trumps kernboodschap: Amerika is slap geworden, en wordt geleid door losers die aardig gevonden willen worden. Alleen sterk en krachtig handelen maakt Amerika weer groots. Geweld heeft, met andere woorden, een functie.

De Amerikaanse voorverkiezingen in 2016:

Veel aanhangers van Trump in Florida zeggen dat het juist Trump is die bedreigd wordt, en dat hij alleen reageert op de haat van de politieke en culturele elite. „De rellen in Chicago zijn helemaal in scène gezet door Democraten en [miljardair] George Soros”, zegt Anita Gross, een middelbare vrouw.

Voor de Republikeinse Partij voeden de gebeurtenissen alleen maar de bestaande afkeer van Trump. Een zichtbaar aangeslagen Marco Rubio, de favoriete kandidaat van de partijtop, zinspeelde dit weekend op een scheuring in de partij. „Ons land wordt uit elkaar getrokken, dit zijn derdewereldtoestanden.” Hij is nog altijd van plan Trump te steunen als hij de Republikeinse kandidaat wordt, „maar het wordt elke dag moeilijker”.

Op nationale podia sloeg Trump een andere toon aan dan op campagne. Het laatste tv-debat liet hij beledigingen achterwege (geen ‘Leugenaar Ted’ of ‘Kleine Marco’), en zei dat hij Amerika kan verenigen als pragmatische dealmaker. „Mijn familie wilde dat ik presidentiëler zou overkomen”, zegt Trump in Boca Raton. Maar tot vreugde van zijn aanhangers keren ‘Lyin’ Ted’ en ‘Little Marco’ weer terug in zijn praatje. „Ik zeg het gewoon zoals het is”, zegt Trump, tegen zo’n vijfduizend juichende bezoekers. „En dat blijft zo.”