Pak lage inflatie aan door hogere accijns op fossiele brandstoffen

De president van de Europese Centrale Bank (ECB), Mario Draghi, zit in een lastig parket. Hij heeft al honderden miljarden euro’s in de Europese economie gepompt en heeft gisteren de belangrijkste rentetarieven verlaagd tot 0 en zelfs onder de 0 procent. Desondanks lukt het hem maar niet om de inflatie in de buurt van de 2 procent te krijgen, die noodzakelijk wordt geacht voor een gezonde economische ontwikkeling.

De lage inflatie (de mate waarin de prijzen stijgen) baart president Draghi zorgen omdat hij vreest dat de economie hierdoor in een neerwaartse spiraal terechtkomt. Immers, consumenten kunnen in afwachting van nog lagere prijzen besluiten hun bestedingen uit te stellen. Ook bedrijven kunnen vanwege verwachte vraaguitval voorzichtiger worden met investeren.

Door het ruime aanbod van geld en de extreem lage rente probeert de Europese Centrale Bank bedrijven en consumenten tot besteding aan te sporen. Immers, geld lenen kost weinig en sparen levert nauwelijks iets op. Besteden ligt dan voor de hand – waardoor de inflatie aanwakkert. Het is echter zeer de vraag of de klassieke remedie in de huidige situatie werkt.

De wereldeconomie stagneert, vooral door haperende groei in de opkomende economieën met China voorop. Verder hebben de oorlogen in het Midden-Oosten en Afrika geleid tot massale vluchtelingenstromen die de Europese samenwerking onder grote druk zetten. Er dreigt een implosie van Schengen met als gevolg beperking van het vrije verkeer van goederen en personen. Bovendien ondermijnt een mogelijke Brexit het vertrouwen in de Europese samenwerking. Ook de binnenlandse situatie in veel EU-landen is zorgelijk. Wat Nederland betreft zijn het vooral de hoge werkloosheid, baanonzekerheid door voortschrijdende automatisering en mechanisering, en pensioenen die door de lage rente steeds meer onder druk staan.

In een dergelijk economisch klimaat wordt de lage rente niet meer gezien als een aansporing tot besteding, maar als een signaal dat de economische malaise nog lang niet voorbij is. Hetgeen consumenten en bedrijven weerhoudt van uitbundige bestedingen.

Nu geldschepping en het rentewapen niet werken, is de rol van de Europese Centrale Bank uitgespeeld. Weliswaar wordt er druk gespeculeerd over de maatregelen die Mario Draghi de volgende keer zal afkondigen, maar deze kunnen nauwelijks anders zijn dan meer van hetzelfde. Afgaande op de tot nu toe behaalde resultaten is het de vraag of ze niet meer kwaad dan goed zullen doen.

Behalve dat het een signaal van onmacht is van de ECB om de prijzen op te drijven, brengt renteverlaging ook de banken in de problemen door de geringe marges tussen de rente die zij voor gestalde tegoeden betalen en de rente die zij ontvangen voor verleende kredieten. Vooral banken in Zuid-Europa kunnen hierdoor in gevaar komen, waardoor een herhaling van de bankencrisis dreigt. Kortom, het is tijd voor een ander inflatiebeleid.

Allereerst dient zich de vraag aan of de lage prijzen wel zo negatief uitpakken als Draghi vreest. Immers, ondanks de lage inflatie groeit de Europese economie; in 2015 1,5 procent en voor 2016 naar verwachting met 1,2 procent.

Weliswaar is er sprake van afvlakking, maar dat kan een gevolg zijn van andere factoren dan de lage inflatie, zoals de stagnerende wereldeconomie, de aanhoudende vluchtelingenstroom en de dreigende implosie van Schengen.

Het is zelfs heel goed mogelijk dat de lage inflatie vanwege grotere koopkracht de consumptie en daardoor de groei heeft gestimuleerd. Ook heeft de lage rente een gunstige uitwerking gehad op de woningmarkt die uit het dal is gekomen. Maar ook wanneer de inflatie per se omhoog moet, zijn er effectievere manieren om dit doel te bereiken dan extreem lage rente en geldcreatie.

De lage inflatie is voor een belangrijk deel het gevolg van de lage olieprijs. Die kan opgekrikt worden door de accijnzen op fossiele brandstoffen te verhogen. Dit zal op afzienbare termijn toch moeten om de doelstellingen van het klimaatakkoord te realiseren.

Ook zijn grootschalige overheidsinvesteringen mogelijk en noodzakelijk, onder andere in de bouw voor huisvesting van asielzoekers. Verder is het zaak het vertrouwen in de economie te stimuleren door een snelle Europese oplossing voor het vluchtelingenprobleem. Kortom, er zijn voldoende alternatieven voor het beleid van de ECB voorhanden om de inflatie te stimuleren.