Nederland heeft even geen mening

Minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken, PvdA) waarschuwde er al in november voor. „Het voorzitterschap zorgt ook voor beperkingen”, schreef hij aan de Tweede Kamer. „Het luid uitdragen van een eenzijdige, zuiver nationale lijn verhoudt zich moeizaam met de rol van honest broker die de voorzitter moet kunnen spelen.”

Nederland is nu ruim twee maanden roulerend voorzitter van de Europese Unie en de eerste gevoelige dossiers hebben zich inmiddels aangediend, waarbij bewindspersonen uit het kabinet hun mening moeten inhouden. Het excuus van het EU-voorzitterschap en dat Nederland als bemiddelaar even niks mag vinden, duikt steeds vaker op in debatten en regeringsbrieven. Tot groeiende irritatie van Tweede Kamerleden.

Staatssecretaris Eric Wiebes (Financiën, VVD) liet vorige week vrijdag in een reactie op voorstellen van de Europese Commissie om internationale belastingontwijking tegen te gaan, weten „geen uitgesproken oordeel” erover te kunnen vellen. Want – daar was het weer: „Nederland wordt geacht de rol van honest broker te vervullen.”

Nu is Wiebes’ eigen VVD geen voorstander van beperking van de ruimhartige fiscale rulingpraktijk in Nederland, maar D66 haakte hier donderdag bij een debat wel vilein op in. Hoe verhoudt deze opstelling, wilde Tweede Kamerlid Steven van Weyenberg van Wiebes weten, zich tot het actieplan tegen belastingontwijking dat coalitiepartner PvdA deze week lanceerde?

Voor een andere bewindspersoon is de neutrale rol van voorzitter lastiger. Minister Ard van der Steur (Justitie, VVD) voerde als Tweede Kamerlid jarenlang fanatiek de strijd aan tegen de komst van een Europees Openbaar Ministerie. Nu leidt Van der Steur als voorzitter de onderhandelingen erover. De Tweede Kamer is bang dat Van der Steur zich in die rol té neutraal opstelt. Michiel van Nispen (SP) wil dat de minister „het standpunt dat Nederland tot nu toe heeft niet laat verwateren, omdat Nederland nu het voorzitterschap heeft”.

Een derde dossier dat schuurt is de nieuwe Brusselse, in Nederland zeer omstreden, pensioenrichtlijn. Ook daartegen kwam de Kamer al in verzet. Staatssecretaris Jetta Klijnsma (Sociale Zaken, PvdA) zegt zich bij de huidige besprekingen daarover „per definitie neutraal en onpartijdig op te stellen”. CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt vindt dat niet de juiste houding om het belang van de Nederlandse pensioenfondsen, waar 1.400 miljard euro in zit, te behartigen. „Nederland ís geen neutrale speler. Er zijn weinig dossiers waar het belang van Nederland zo groot is.”

Tegen staatssecretaris Wiebes, weer over de Europese belastingmaatregelen, formuleerde Omtzigt het donderdag scherp. „Is de regering bereid om een besluit in Brussel te vetoën, als een groot Nederlands belang evident wordt geschaad? Of zijn we met het honest broker-schap zover doorgeschoten dat we als land nog vier maanden buitenspel staan?” Wiebes reageerde luchtig: „Het hoort bij het corvee van het voorzitterschap. Ik ga ervan uit dat het halve jaar binnenkort weer over is.”