Een boom, geen boom, wel een boom

Natuurlijk bestaat er geen enkel boek waardoor je Duitsland zou kunnen begrijpen. Al was het maar omdat er niet zoiets bestaat als Hét Duitsland of Dé Duitser. Wel schreef ik het boek De Duitsers zijn uitgeschakeld. Voor zover dat begrip oplevert over hét Duitse, is het erg specifiek voor één categorie inzicht, namelijk in de werkwijze van de Duitse dierenrechtenactivist die daarnaast ook nog advocaat of rechter is. Je zou mijn boek als handleiding kunnen lezen over hoe je het deze specifieke groep onmogelijk maakt een kunstenaar te misbruiken om een wet te veranderen. Omdat deze informatie voor de meeste lezers van deze krant waarschijnlijk weinig relevant is en ik u toch van enige nuttige leestips wil voorzien vroeg ik enkele mensen in mijn omgeving om raad, bij voorkeur enkele mensen die verstand van kunst hebben, omdat ‘de kunsten’ toch als een spiegel van een samenleving gezien mogen worden. Ieder willekeurig boek over kunst in Duitsland zou dan ook relevant zijn. De mooiste tip was wat mij betreft het werk van Christian Morgenstern, en wel omdat deze auteur ooit deze mooie zin schreef: ‘Wie een te hoge dunk van zichzelf heeft, verraadt daarmee dat hij nog niet voldoende heeft nagedacht.’ Ook een mooie, en mijn uiteindelijke keuze: Georg Christoph Lichtenberg. Deze geeft een schitterende beschrijving van een rij bomen: ‘wel een boom, geen boom, wel een boom’. Dit citaat staat ergens in Donderslagen op muziek, maar waar precies weet ik niet. Ik had verder kunnen zoeken, maar zie het maar als een bevestiging dat Hét Duitsland niet bestaat en dat je dat zeker niet gaat begrijpen door het lezen van één boek.