ECB gokt met rente: monetair pionieren voor gevorderden

De rente in Europa blijkt telkens nog weer verder omlaag te kunnen. Donderdag verlaagde de Europese Centrale Bank opnieuw drie rentetarieven. Verder verruimt en vergroot de ECB haar lopende programma om obligaties op te kopen.

Dit is monetair pionieren voor gevorderden. De gok met de rente neemt groteske vormen aan. Sparen loont nog minder. Nederlandse werknemers en pensioengerechtigden kunnen zich voorbereiden op verlaging van hun pensioen(toezegging). De ultralage rente moet de economische activiteit in Europa stimuleren. Banken moeten meer geld uitlenen. Om dat aan te moedigen heeft de ECB donderdag een nieuwe regeling aangekondigd, die er zelfs toe kan leiden dat banken een negatieve rente aan de ECB betalen.

De economische stimulansen moeten er tevens voor zorgen dat lage inflatie niet omslaat in deflatie, dat is de trend dat prijzen dalen. Deflatie is een intense angst van centrale banken. Langdurige prijsdalingen leiden ertoe dat consumenten hun gedrag wijzigen en stoppen met kopen, want morgen is het toch goedkoper.

ECB-president Draghi voegde daar donderdag nog een ander argument tegen deflatie aan toe: deflatie verzwaart de last van bedrijven, consumenten en overheden om hun schulden af te lossen. Het is een gok: om de excessieve schuldenlast, die de kredietcrisis aanjoeg, dragelijk te houden wordt de rente verlaagd en geeft de ECB nog meer prikkels om juist meer schulden te maken.

De resultaten van dit beleid zijn mager. Ja, de werkloosheid daalt, maar bescheiden. Ja, er is enige economische groei, maar het tempo is laag. Dat stemt overigens overeen met de nasleep van eerdere economische crises die samenhingen met overmatige kredietverlening. Herstel vergt tussen vijf en tien jaar. Mogelijk is de huidige economische situatie zo belabberd en zijn de centrale banken zo dicht bij wanhoop dat zij bereid zijn extra doses medicijnen toe te dienen ook al bestaat er twijfel of ze wel adequaat werken.

De ECB-koers is omstreden, ook binnen de ECB zelf. Landen als Duitsland en Nederland proberen tegengas te geven. Dat lukte in december beter dan nu. De verdeelde ECB zette donderdag nieuwe stappen op een weg waarvan niemand weet waar die eindigt. De onenigheid komt op een moment dat de Europese saamhorigheid ook politiek wordt getest, in het vluchtelingenbeleid, in de relatie met Rusland en in het Britse referendum over het EU-lidmaatschap. Draghi herhaalde zijn adviezen voor structurele economische hervormingen, maar hij wordt steeds minder gehoord door politici. Ook dat is gevaarlijk, want geldbeleid alleen gaat de economie niet gezond maken.