Turkije neemt vluchtelingen terug

Turkije wil de komende dagen achthonderd migranten terugnemen uit Griekenland. Ingewijden in Brussel bevestigen het gebaar tegenover NRC Handelsblad, dat geldt als een kleine, maar langverwachte en mogelijk cruciale doorbraak in de vluchtelingencrisis.

Maandag houden de Europese Unie en Turkije een speciale migratietop in Brussel, juist nu steeds meer Europese binnengrenzen worden gesloten en Schengen (vrij verkeer van goederen en mensen) kraakt. In het noorden van Griekenland zitten duizenden mensen vast aan de grens, omdat Macedonië vrijwel niemand meer wil doorlaten richting Noord-Europa. Turkije wordt algemeen gezien als de sleutel tot het onder controle brengen van de vluchtelingencrisis.

Een kopgroep van EU-landen, Duitsland voorop, is bereid om vluchtelingen rechtstreeks op te nemen vanuit Turkije. Voorwaarde is wel dat de huidige illegale en chaotische instroom vanuit Turkije wordt ingedamd. De onderhandelingen over dit plan van de Duitse bondskanselier Angela Merkel, in Nederland bekend als het ‘plan-Samsom’, verliepen moeilijk, omdat geen van de partijen een eerste stap wilde zetten. Volgens Turkse diplomaten moet de huidige terugname van migranten gezien worden als blijk van goede wil.

„Nu is de EU aan de beurt.”

Falend EU-beleid

Turkse media melden dat dinsdag alvast driehonderd migranten zijn teruggebracht, bij de Turks-Griekse landgrens. Het gaat om mensen die weinig kans maken op asiel in de Europese Unie, zoals Marokkanen, Tunesiërs en Algerijnen, hoofdzakelijk mannen.

De Turkse onderminister van Binnenlandse Zaken Sebahattin Öztürk informeerde Europese collega’s vorige week in Brussel over het Turkse voornemen om vóór de top van 7 maart achthonderd migranten terug te nemen. Hij vroeg EU-ministers wel om zich sterker in te zetten voor legale migratie vanuit Turkije.

Door het falende EU-beleid voelen steeds meer landen zich genoodzaakt zelf maatregelen te nemen. Verschillende Balkanlanden besloten om minder mensen door te laten, nadat Oostenrijk een migratieplafond instelde. Dat besluit stuitte op harde kritiek van de Europese Commissie en van bondskanselier Merkel, die voor een humanitaire ramp vrezen op de Westelijke Balkan.

De Commissie kondigt vandaag nieuwe maatregelen aan om die te voorkomen.

Symbool

De Grieks-Macedonische grens staat intussen symbool voor de Europese paniek ten aanzien van de volksverhuizing. Duizenden mensen zijn onder het oog van de camera’s in de modder gestrand. Maandag bestormden honderden vluchtelingen met een zelfgemaakte stormram een door Macedonië opgetrokken prikkeldraadmuur. Die stond er nog maar een paar weken. Aan Macedonische kant werd gereageerd met traangas.

Terwijl de spanningen bij de Grieks-Macedonische grensplaats Idomeni oplopen, kwamen dinsdag bij de Grieks-Turkse grens Kipoi busladingen migranten aan, om te worden overgedragen aan de Turkse autoriteiten. De Turken zullen proberen de mannen terug te sturen naar hun landen van herkomst.

Vooral Berlijn maakt zich sterk voor het concept van meer legale migratie in ruil voor minder illegale. Merkel probeert hier een ‘coalitie van welwillenden’ waaronder Nederland al weken warm voor te krijgen. Het plan moet vluchtelingen ontmoedigen om de gevaarlijke oversteek van de Egeïsche Zee te maken. PvdA-leider Samsom schaarde zich er in januari openlijk achter en ook de Nederlandse regering staat welwillend tegenover het plan.

De praktijk

Hoe deze legale migratie precies gaat werken is nu inzet van discussie. Sommige EU-landen willen wel meedoen, maar alleen als ze geen vluchtelingen meer hoeven op te nemen vanuit Griekenland en Italië. Vorig jaar september werden landen het na knallende ruzie eens over ‘relocatie’, de eerlijkere spreiding van vluchtelingen over de EU, maar in de praktijk werkt het niet omdat Athene en Rome onvoldoende registreren. Bij herhuisvesting vanuit Turkije gaat het om vluchtelingen die (al jaren) bekend zijn bij de Turkse autoriteiten.

Griekenland en Turkije hebben sinds 2002 een akkoord over de terugname van illegale migranten. Dat werkte in de praktijk amper, door gebrek aan politieke wil. Door nu ruim driehonderd migranten in twee dagen terug te nemen, veel meer dan wat het in een jaar terugneemt, geeft Turkije een signaal af. In het Merkel-plan neemt Turkije alle vluchtelingen terug, niet alleen economische migranten, maar dat is voorlopig nog een stap te ver: Turkije zelf is al overbelast door zo’n drie miljoen vluchtelingen uit Syrië, Irak en Afghanistan.