Wie minder druk wil zijn, moet harde keuzes maken

Het gebeurt heel vaak dat mensen Tony Crabbe tot in detail hun dag voorleggen. „In de hoop dat ik zal zeggen: ‘Je hebt gelijk, jij hebt echt geen keus, jij kan niet anders dan heel erg druk zijn’.” 

Tony Crabbe, de Britse schrijver van een populair boek over druk zijn, parkeert zijn reiskoffer in een Amsterdams restaurant. „Het is makkelijk je als een slachtoffer op te stellen van een overweldigend aantal verplichtingen, maar volgens mij heeft iedereen tot op zekere hoogte wat controle. En dat gevoel van controle is belangrijk, want dat beschermt je tegen stress.”

Vraag aan iemand hoe het gaat, en de kans is groot dat het antwoord „druk“ luidt. Tony Crabbe (1968) wil dat woord uit ons vocabulaire schrappen. Wie klakkeloos zegt „druk” te zijn, heeft wat hem betreft te weinig over zijn leven en zijn werk nagedacht. In zijn boek Busy: how to thrive in a world of too much , dat morgen in de Nederlandse vertaling verschijnt, pleit de bedrijfspsycholoog voor een nieuwe omgang met de overweldigende hoeveelheid informatie en activiteiten in het dagelijks leven. Alles doen en bijhouden lukt allang niet meer; het is noodzakelijk om keuzes te maken.

Werken aan het boek dat nu internationaal zo’n opgang maakt, was voor Crabbe een van de donkerste periodes uit zijn leven, vertelt hij tijdens een lunch in de Amsterdamse binnenstad. De man die pleit voor prioriteiten stellen, had zelf een krankzinnige hoeveelheid werk aangenomen. Crabbe werkt als bedrijfspsycholoog bij internationale vestigingen van Microsoft, Disney en Cisco, en is de helft van het jaar onderweg. In de weekenden werkte hij aan zijn boek. Ondanks dit volle schema kon hij geen „nee” zeggen tegen een prestigieuze klus bij een bekend mediabedrijf in Londen die achttien maanden zou gaan duren. Toen hij op een ochtend schuldbewust met zijn kinderen aan het ontbijt zat, zei hij: „Als ik het boek af heb, krijgen jullie alle drie een groot cadeau.” De kinderen reageerden flauwtjes. Die middag dacht Crabbe: Wat een idioot ben ik toch. Die kinderen willen geen cadeaus, ze willen tijd.

„De volgende dag zei ik tegen ze: ‘Jullie krijgen geen cadeau, maar ieder van jullie krijgt een hele dag de tijd met mij’. Mijn oudste kind…” (Crabbe moet huilen) „…begon te juichen.” Schraapt zijn keel, veegt zijn tranen weg. „Ze snapten mijn boek beter dan ik deed.”

Misschien is dat wel de kracht van het boek, denkt hij, dat hij het niet als een buitenstaander heeft geschreven maar als iemand die er zelf middenin stond, met „totale empathie” voor iedereen in dezelfde omstandigheden.

Echt belangrijke dingen

Zijn leven ziet er tegenwoordig anders uit. Hij reist minder, brengt meer tijd door met zijn kinderen, en beperkt zich in zijn werk tot de dingen die hij belangrijk vindt. Hij verwerpt de suggestie dat je je eigen baas moet zijn om zo’n leven te kunnen leiden. Ook mensen in loondienst hebben, zegt hij, een zekere mate van controle over wat ze doen op een dag. „Eigenlijk gaat het om een serie kleine, maar fundamentele veranderingen. Ik ontmoet maar weinig mensen in bedrijven die naar totale ontspanning streven. Een periode intens werken kan heel bevredigend zijn. Ze willen alleen maar iets meer tijd: iets meer toekomen aan wat ze belangrijk vinden. Ken je die glazen bollen waar de sneeuw opdwarrelt als je ze schudt? Zo voelt het op de werkvloer tegenwoordig. Het gaat om momenten creëren waarop die vlokken kunnen neerdalen.”

„Als je iedere dag worstelt om alles af te krijgen, en nóg met het gevoel thuiskomt dat je niet bent toegekomen aan wat je belangrijk vindt, komt dat doordat je hebt toegestaan dat alle ‘input’ je agenda bepaalde: mails, telefoontjes, verzoeken van anderen, in plaats van wat je zelf belangrijk vindt. Dat noem ik reactieve drukte; je laten leiden door wat er op je afkomt.”

„Zelfs al heb je honderd taken op een dag, dan nog kun je kiezen waar je een beetje meer en waar je een beetje minder tijd aan besteedt. Dat zijn marginal gains: kleine verschuivingen die een grote verandering kunnen bewerkstelligen.”

„Over de volgorde van de taken hebben de meeste mensen ook wel zeggenschap. Doe het belangrijkste eerst. Onze intellectuele kracht is ’s ochtends steviger dan in de namiddag; het vermogen creatief te denken en ingewikkelde problemen op te lossen neemt af gedurende de dag, doe het echte denkwerk daarom aan het begin. Taken slimmer groeperen kan ook winst opleveren. Er gaat tijd en concentratie verloren als je steeds moet schakelen tussen verschillende bezigheden. Een derde manier om een gevoel van controle terug te krijgen, is de intentie waarmee je de dingen doet. In plaats van verstrikt raken in het mantra van (met sombere, monotone stem) ‘Oh nee! Ik moet nog dit en dit en dit en dit doen’, kun je ook denken: de komende twee uur is alleen voor deze taak, en ik geef het de beste aandacht die ik heb.”

U schrijft in uw boek „Time management maakt het leven slechter”.

„Time management is gebaseerd op de gedachte dat je alles kunt doen zolang je maar een slimme planning hebt. Het maakt niet alleen neurotisch om alles tot op de seconde te plannen; de veronderstelling dat alles af komt, klopt ook niet meer. We zullen voor onszelf veel specifieker moeten formuleren wat we wel doen en wat we daardoor dus niet meer kunnen doen. Dat zijn harde keuzes. Dat zul je voor jezelf moeten uitzoeken. Doe je dat niet, dan is de kans groot dat je door een hersenloze drukte wordt opgezogen.”

„Daarom moet die to-do-lijst de deur uit. Zet jij de dingen die je echt belangrijk vindt op een to-do-lijst? Ik heb ‘tijd met mijn kinderen doorbrengen’ of ‘een tweede boek schrijven’ niet op mijn to-do-lijst staan. Als zo’n lijst de leidraad is, doe je dus per definitie niet wat je het belangrijkst vindt.”

„Mensen zeggen: ‘Zodra ik meer tijd heb, ga ik dat en dat doen’, en dan noemen ze iets dat ze heel graag zouden doen. Dat gaat op deze manier dus nooit gebeuren. Mijn advies is: just do it. Mijn vrouw zei jarenlang: ‘Als we het wat minder druk hebben, ga ik mijn eigen groenten verbouwen.’ Op een dag zei ik: ‘Waarom ga je niet gewoon groenten verbouwen?’ Dat deed ze, en het geeft haar nog steeds het gevoel dat ze zelf de koers van haar leven bepaalt.”

U heeft het over ‘leven vanuit intrinsieke waarden’. Sommige mensen zijn zo druk dat ze niet toekomen aan uitzoeken wat belangrijk is.

„Dan is mijn antwoord: ze zijn zo druk omdat ze geen tijd hebben genomen te beslissen wat belangrijk voor ze is. Zo moeilijk is het niet. Ik heb zelf een paar van die waarden opgeschreven. Ik wil graag goede ideeën de wereld in helpen, stevige relaties opbouwen met mensen die belangrijk voor me zijn, een positieve invloed uitoefenen op het gevoel en gedrag van anderen, en mijn fysieke, mentale, en emotionele energie blijven aanvullen. Ik begin mijn dag met de vraag: hoe kan ik die waarden vandaag tot uitdrukking brengen?”

„Er is iemand die een boek schreef dat 18 minutes heet (Peter Bregman, Find your focus, master distraction and get the right things done). Om niet steeds opnieuw ten prooi te vallen aan alles wat op hem af kwam, begon hij iedere dag met de vraag: hoe kan ik mijn aandacht vandaag het best gebruiken? Hij zette een paar keer per dag de wekker, en steeds als die afging, stopte hij met wat hij aan het doen was, en vroeg zich af: is dit echt de meest waardevolle manier om nu mijn aandacht te besteden? Aan het eind van de dag wijdde hij nog eens vijf minuten aan hoe hij het gedaan had die dag. Het is gewoon een van de simpele, maar tegenwoordig noodzakelijke mindfulness-strategieën die helpen metkeuzes te maken in de manier hoe we onze tijd en aandacht besteden, en waaraan.”

T onny Crabbe geeft op woensdag 20 april om 19.30 een lezing in De Westerkerk in Amsterdam