‘12 procent Oscars voor beste actrice voor rol van hoer of maîtresse’

De aanleiding

Tijdschrift HP/De Tijd schreef op 26 januari over de Oscars, de Amerikaanse filmprijzen die zondagnacht in Los Angeles werden uitgereikt. Het artikel, dat vorige week opnieuw onder de aandacht werd gebracht door online kiosk Blendle, stelt: „Volgens een onderzoek van de BBC zou maar liefst 12 procent van de Oscars voor beste actrice in de loop der jaren naar rollen als hoer dan wel maîtresse zijn gegaan.” Het blad citeert regisseur Nora Ephron, die in 1996 zei: „Kijk naar de rollen van genomineerde actrices dit jaar: hoer, hoer, hoer, hoer en non.”

Waar is het op gebaseerd?

HP/De Tijd baseert zich op het artikel ‘How to win an Oscar’ van 7 februari 2012 op de site van BBC News. Hierin wordt gesteld: „12 procent van de beste actrices kreeg een prijs voor het portretteren van een prostituee of maîtresse.” BBC heeft vermoedelijk zelf geturfd.

En, klopt het?

NRC telde 91 met een Oscar bekroonde vrouwelijke hoofdrollen. Vijf daarvan zijn werkzaam in de prostitutie: 5,5 procent. Een flinke oververtegenwoordiging; volgens een rapport uit 2012 van de Fondation Scelles, die tegen prostitutie strijdt, zijn er naar schatting een half miljoen prostituees in de VS; 0,15 procent van de bevolking.

Maîtresses komen vaker voor. Zestien van de bekroonde personages hebben een relatie met een getrouwde man: 17,5 procent. Dat klopt ongeveer met de werkelijkheid. Volgens het National Opinion Research Center zegt 15 procent van de Amerikaanse vrouwen dat ze weleens overspel hebben gepleegd. Daarbij komt nog een onbekend aantal ongetrouwde minnaressen.

Maîtresses en prostituees vormen opgeteld 23 procent van de rollen. Veel meer dan de 12 procent waar de BBC over spreekt. Hoe kan dat? Wellicht heeft de BBC alleen de personages geteld wier voornaamste bezigheid het is om minnares te zijn: de losbandige vrouwen. Dat zijn er zeven. Losbandige en lichte vrouwen vormen samen 13 procent.

Is het daarom onwaar? Het percentage klopt niet, maar BBC bedoelde vooral te zeggen: veel vrouwenrollen. En dat klopt wel. Waarom is dat van belang? Het artikel betoogt dat de Academy, die de prijzen uitreikt, een stel blanke oude mannen is, die vrouwen graag in onderdanige, sexy rollen ziet. BBC News citeert Helen O’Hara van het Britse filmblad Empire: „De maatschappij houdt nog steeds van sterke mannen en kwetsbare vrouwen.”

Filmwetenschapper Maryn Wilkinson, die op de Universiteit van Amsterdam onder meer feministische filmtheorie beoefent, verklaart dat vrouwen van oudsher vooral grote, dramatische rollen in melodrama krijgen – het type rollen dat vaak wordt bekroond. Niet in actiefilms of thrillers, waarin de man heerst. „Melodrama gaat over liefdesproblemen, overspel, armoede, sociale verschuivingen, dus dan kom je sneller dit soort rollen tegen. Vrouwen hebben in film extreme emoties, mannen zijn eerder stoïcijns en krachtig.”

Wilkinson ziet dat patroon wel verschuiven; er komen nu ook sterke vrouwen op in Hollywood, „hoewel er nog veel ruimte voor verbetering is”. Sinds 2007 is er geen hoofdrol van een prostituee meer bekroond. De laatste was voor Monster, een biopic over sekswerker Aileen Wuornos. Niet bepaald een kwetsbaar ‘hoertje met een gouden hart’: ze vermoordde zeven van haar klanten.

Conclusie

Volgens HP/De Tijd en BBC News wordt 12 procent van de Oscar winnende hoofdrolspeelsters bekroond voor een rol als „hoer dan wel maîtresse”. In feite is dat 23 procent. Dus dat klopt niet. Maar aangezien de strekking van de bewering was: véél bekroonde rollen zijn die van prostituee of minnares, beoordelen wij de stelling als grotendeels waar.