Elders is stroom nodig, dus jouw elektrische auto laadt trager op

Een oplaadpaal als schakel in het grote energiespel. De elektrische auto als onderdeel van de stroommarkt. Voor een paar duizend berijders van elektrische auto’s is het al zo ver. Zij doen mee aan een proef die de landelijke netbeheerder Tennet uitvoert met The New Motion, een dienstverlener voor gebruikers van elektrische auto’s.

Inzet is het handhaven van de balans op het hoogspanningsnet. Dat wordt steeds lastiger naarmate er meer bronnen verschijnen, vertelt Ben Voorhorst, operationeel directeur van Tennet. Stroom wordt niet alleen meer opgewekt in een overzichtelijk aantal centrales, maar ook op duizenden verschillende plaatsen door het hele land door windmolens en zonnepanelen. Jaarlijks verdubbelt het vermogen aan zonnepanelen. Met de windmolens gaat het nog niet zo hard, maar in 2020 moet ook dat vermogen verviervoudigd zijn.

Een nieuwe markt met nieuwe eigenschappen want wind en zon kun je niet aan- of afzetten wanneer je wilt, zoals dat met grote centrales wel kan. Het aanbod zal steeds meer variëren, afhankelijk van hoeveel wind er waait en of de zon schijnt.

Ook het gedrag van de consument wordt grilliger. Die zal minder gaan afnemen van het landelijke net naarmate hij zelf meer opwekt met eigen zonnepanelen. En hij zal zijn afname meer laten leiden door prijsbewegingen op de elektriciteitsmarkt.

Bij een hogere stroomprijs zal de consument eerder geneigd zijn om de wasmachine uit te laten en zijn zelf opgewekte stroom aan het net te verkopen. Bij een lagere zal diezelfde consument alle mogelijke opslagcapaciteit in zijn huis openzetten om zoveel mogelijk goedkope stroom binnen te halen. Bijvoorbeeld voor de elektrische auto in de garage.

Ritsaart van Montfrans van The New Motion noemt de proef die hij met Tennet uitvoert een wezenlijke doorbraak. The New Motion is een dienstverlener met een kleine honderd werknemers, die slimme systemen voor het opladen van elektrische auto’s ontwikkelt en beheert en daarmee jaarlijks zo’n 15 miljoen euro omzet. In totaal verzorgt het bedrijf 25.000 oplaadpunten. Slechts een paar duizend daarvan doen mee aan de proef.

De doorbraak zit hem erin dat de slimme oplaadpunten voor het eerst direct gekoppeld kunnen worden aan het landelijke net zodat je ermee kunt spelen. Is de vraag naar stroom op het landelijke net groter dan het aanbod: dan kun je de balans een beetje bijsturen door de laadpunten iets langzamer te laten laden. Het gaat om hele kleine marges, bijvoorbeeld een kwartiertje langzamer op een paar uur laden. Tot dusver wijst de proef uit dat de autogebruiker daar nauwelijks iets van merkt, zegt Van Montfrans. Het schrikbeeld is natuurlijk dat je ’s morgens vroeg onverwacht met een lege auto staat omdat de netbeheerder de stroom ergens anders nodig had.

Maar dat gaat niet gebeuren, zegt Van Montfrans stellig. Al is het maar omdat de mogelijkheid nog niet bestaat om stroom uit de auto te halen. Het balanceren gebeurt nu uitsluitend door te spelen met de oplaadtijd bij de voeding.

Op termijn zou het wel mogelijk moeten worden om de stroom uit batterijen via de slimme laadpaal weer op het net te zetten, maar uitdrukkelijk onder voorwaarden waar de gebruiker mee instemt. Lees, waar de gebruiker ook zijn voordeel mee kan doen.

De controlekamer is de best beveiligde ruimte van netbeheerder Tennet in Arnhem. Wie de zaak hier weet te ontregelen, zet de hele elektriciteitsvoorziening in het land op zijn kop. Een handjevol mannen ziet er hier 24 uur per dag op toe dat de netspanning een frequentie van 50 Hertz heeft. Dat is de balans waarop het Nederlandse, en het Europese net, draait.

Het mag een paar honderdsten meer op minder zijn, maar als hij daalt tot 49 Hertz vallen er door het hele land apparaten uit.

Loopt de frequentie te veel op, dan branden ze door.

Balanshandhaving is van levensbelang en daarom heeft Tennet voortdurend een primaire reserve-elektriciteit klaar staan om de eerste klappen op te vangen als zich plotseling schommelingen voordoen. Bijvoorbeeld als er een centrale uitvalt, of als de hoogspanningslijnen beginnen te ‘dansen’ als gevolg van ijzel, zoals onlangs het geval was in het noordoosten van het land.

De klanten van The New Motion kunnen nu slechts een verschil maken 0,1 MW. Dat kan tijdens de proef nog 1,5 MW worden, maar het blijft een minimale bijdrage. Om het uitvallen van een grote centrale op te vangen zou je wel honderdduizend keer meer tot je beschikking moeten hebben dan nu het geval is. Op de schermen in het zenuwcentrum van Tennet is de input van de elektrische auto’s nog niet te onderscheiden.

Maar dat zal anders worden naarmate er meer elektrische auto’s en oplaadpunten komen. In een paar jaar tijd zijn er 90.000 elektrische auto’s verschenen op de Nederlandse wegen. Van Montfrans verwacht een explosieve groei „want het moment komt dichtbij dat elektrische rijden goedkoper wordt dan rijden op benzine”.

Lees ook: Hoe populair is de elektrische-auto in Nederland?

Voorlopig tasten The New Motion en Tennet elkaar voorzichtig af. Van Montfrans probeert uit hoeveel flexibiliteit hij van zijn klanten kan vragen en wat daar tegenover moet staan. Tennet test de samenwerking met de piepkleine leverancier. Levert de dienstverlener inderdaad wanneer het nodig is? Zijn ze betrouwbaar? Valt dat allemaal voldoende te controleren?

Een prille flirt nog, maar tegelijkertijd een teken dat de elektriciteitsmarkt in Nederland wezenlijk aan het veranderen is.