Van Zutphen zat fout met uitspraak in affaire-Dullaert

Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen heeft afgelopen donderdag in Nieuwsuur ten onrechte gezegd dat het nu aan de Tweede Kamer is om te beslissen over een mogelijk aanblijven van kinderombudsman Marc Dullaert. Na vragen van NRC en bestudering van de wet laat Van Zutphen weten een „fout” te hebben gemaakt. Niet de Kamer is nu aan zet, maar hij zelf. Dat maakt de door Van Zutphen gecreëerde chaos rond het gedwongen vertrek van zijn kinderombudsman nog groter.

Van Zutphen wil de termijn van Dullaert, die op 1 april aanstaande afloopt, niet verlengen. Daarmee zou ook Dullaerts nevenfunctie als voorzitter van alle Europese Kinderombudsmannen per direct stoppen.

Over Van Zutphens beslissing ontstond commotie. Het conflict tussen de twee ombudsmannen werd vervolgens publiekelijk uitgevochten. Voorlopige uitkomst: Dullaert is bereid „over zijn schaduw heen te springen”, zei hij donderdagochtend. Hij is beschikbaar om nog een half jaar aan te blijven. Dan zit zijn Europese termijn er op en kan een nieuwe kinderombudsman aantreden, zo is zijn gedachte.

Donderdagavond zei de geplaagde Van Zutphen in Nieuwsuur dat Dullaerts aanbod niet aan hem kón worden gericht. De Tweede Kamer, zei hij, díe gaat over dit aanbod. Dat blijkt na bestudering van de wet anders in elkaar te zitten, erkent oud-rechter Van Zutphen via zijn woordvoerder. „Hij heeft een fout gemaakt.”

De wet stelt dat bij het ontbreken van een kinderombudsman deze wordt waargenomen door een plaatsvervanger van de Nationale Ombudsman – van Van Zutphen zelf dus.

Daarvoor heeft hij maar één beschikbare plaatsvervanger: de net aangetreden Joyce Sylvester, oud-burgemeester van Naarden. Zij zou dus waarnemend kinderombudsman worden op het moment dat er op 1 april nog geen opvolger voor de afgeserveerde Dullaert is gevonden. Daar moet de Tweede Kamer dan formeel nog haar goedkeuring aan geven.

Uitkomst ligt nog niet vast

De erkenning van de fout van Van Zutphen is de zoveelste wending in deze zaak. Cruciaal voor het begrip van de situatie is een bijeenkomst van de vaste Kamercommissie Binnenlandse Zaken op donderdagmiddag 17 december. Daar licht Van Zutphen de politici vertrouwelijk in over het niet willen verlengen van Dullaerts contract voor een volle termijn van zes jaar. Eventuele verlenging met een jaar, het compromis dat Van Zutphen en Dullaert dan met elkaar hebben bereikt, is niet acceptabel voor VVD en PvdA. Oftewel, exit Dullaert. De vergadering en de uitkomst daarvan worden niet in notulen vastgelegd. Een cruciaal detail, evenals de afwezigheid van de oppositiepartijen CDA en GroenLinks. Daardoor is het pleit niet beslecht.

Als die partijen kort daarna lucht krijgen van Dullaerts aanstaande vertrek, dwingen ze een nieuw gesprek met de politiek onervaren Van Zutphen af. Ze willen dat Dullaert blijft. De publicitair en politiek handige kinderombudsman krijgt ondertussen massaal bijval op sociale media en in de pers. De PvdA voelt zich volgens ingewijden steeds ongemakkelijker over haar aanvankelijke afwijzing.

Na afloop van weer een vertrouwelijk gesprek schuttert Van Zutphen voor de camera over de kwestie („Geen commentaar”) waarna hij wegduikt in zijn dienstauto. Geen best optreden, oordeelt de jurist een dag later in Nieuwsuur. Daar is hij om duidelijkheid te scheppen in de chaos. Die poging mislukt ook.

De vraag is nu welke consequenties de Kamer verbindt aan deze faux pas. Gaat ze akkoord met de nu onthulde, nieuwste uitleg van Van Zutphen? Of eist ze na Van Zutphens uitspraak in Nieuwsuur alsnog dat van Dullaerts aanbod gebruik wordt gemaakt? Dan zet ze Van Zutphen in zijn hemd.

De laatste optie is dat de Kamer Van Zutphen zelf ontslaat. Het zou een politiek unicum zijn en een blamage voor de doorgewinterde jurist Van Zutphen. Maar ook gênant voor de Kamer zelf. De Tweede Kamer ging in 2015 in de fout bij de aanstelling van Guido van Woerkom tot ombudsman. De oud-ANWB’er stapte daags na zijn beëdiging weer op.