Hoe Braziliaanse artsen het zikavirus op het spoor kwamen

In augustus vorig jaar merkten artsen in de Braziliaanse kustplaats Recife iets vreemds op. Er werden kinderen geboren met kleine, vreemd gevormde hoofden en die geen voorhoofd leken te hebben (microcefalie). Doktoren onderzochten hoe dit kon en kregen uiteindelijk het zikavirus, veroorzaakt door een muggenbeet, in het vizier.

Enkele maanden later kondigde de Wereldgezondheidsorganisatie een “internationale noodsituatie” af vanwege het virus en verwacht miljoenen besmettingen. In een mooi vormgegeven longread van The New York Times wordt beschreven hoe artsen op het spoor kwamen van het virus, dat nu internationaal zorgt voor hoofdbrekens en maatregelen.

Verspreiding

Zika werd in 1947 ontdekt bij apen in het Oegandese Zikawoud, waarnaar de ziekte werd vernoemd. Virologen en andere wetenschappers keken de afgelopen jaren naar hoe het virus zich van eiland tot eiland verspreidde. Veel artsen waren overigens aanvankelijk niet bezorgd: voor 2013 werd voor zover bekend nooit iemand in het ziekenhuis opgenomen voor de gevolgen van zika.

Toen binnen korte tijd bij erg veel baby’s microcefalie werd vastgesteld, werden artsen bezorgd. In heel Brazilië werden doktoren opgetrommeld en werd onderzoek naar zika gedaan. Artsen werkten dag en nacht om de ziekte-uitbraak het hoofd te bieden. Zoals het er nu naar uit ziet, kan dat werk zich nog maanden voortslepen.

Het virus heeft zich inmiddels verspreid naar 33 landen waar in totaal meer dan 600 miljoen mensen wonen. Artsen en beleidsmakers uit verschillende landen hebben vrouwen aangeraden hun zwangerschap uit te stellen. In Brazilië en andere streng-katholieke landen is een debat opgelaaid over abortus en geboortebeperking, voorheen haast onbespreekbare taboe-onderwerpen.

Lees hier de hele longread “How a Medical Mystery in Brazil Led Doctors to Zika” (4.431 woorden, circa 18 minuten leestijd) op de website van The New York Times.

Let op: verband tussen zika en microcefalie vooralsnog niet bewezen

Het is nog geen uitgemaakte zaak dat zika de oorzaak is van een golf aan kinderen die geboren worden met microcefalie. Braziliaanse artsen hebben het virus wel aangetroffen in het vruchtwater van vrouwen die zwanger waren van een kind met microcefalie, maar dat bewijst nog niet dat het virus de oorzaak is van deze afwijking.

Omdat zika nu in de schijnwerpers staat, zijn artsen veel alerter geworden op microcefalie in Brazilië. Er zijn in drie maanden tijd meer dan 4.000 van zulke kinderen geteld, waar er normaal nog geen 400 per jaar geboren worden. Maar het is de vraag of het een werkelijke stijging is.

Bij nadere controle van een deel van Braziliaanse kinderen met de verdenking van microcefalie bleek in bijna tweederde van de gevallen dat er niets aan de hand was. En waarschijnlijk was er in Brazilië voor de uitbraak van zika een onderrapportage van microcefalie. Maar het onderzoek naar de realiteit van de statistieken is nog niet voltooid.

Zika geldt nog altijd als hoofdverdachte als veroorzaker van microcefalie, maar de Wereldgezondheidsorganisatie wil het onderzoek naar mogelijke oorzaken een brede blik houden. Want microcefalie kan vele oorzaken hebben. Het veroorzaakt worden door een erfelijke afwijking, maar ook sommige infecties (zoals rode hond, cytomegalovirus en toxoplasmose) kunnen dit teweeg brengen. Het komt ook voor dat alcohol- of drugsmisbruik, blootstelling aan chemicaliën of ondervoeding in het spel is.