‘Het aantal doden door klimaatverandering is fors gedaald’

De aanleiding

Filosoof en schrijver Sebastien Valkenberg vindt het lichtzinnig om kolen, olie en gas in de ban te doen, omdat ze de basis vormen voor het huidige welvaartspeil. In navolging van de Amerikaan Alex Epstein stelde hij in een opiniestuk dat alleen goedkope, overvloedig aanwezige energie de wereld vooruit kan helpen.

Valkenberg is niet bang voor klimaatverandering als gevolg van alle broeikasgassen die daardoor vrijkomen. Want, zo schrijft hij, „het goede nieuws is dat het aantal slachtoffers is afgenomen, zo leert de International Disaster Database. Van enkele miljoenen per jaar aan het begin van de twintigste eeuw tot enkele tienduizenden anno nu”. Klopt dat?

Waar is het op gebaseerd?

Desgevraagd verwijst Valkenberg naar de Emergency Events Database EM-DAT (www.emdat.be), de meest complete verzameling data van rampen sinds het begin van de twintigste eeuw. EM-DAT genereert grafieken, op basis van keuzes door de gebruiker. Valkenberg koos voor: natuurrampen, dodental, wereldwijd.

En klopt het?

Het dodental door natuurrampen is inderdaad gedaald. Maar volgens Laurens Bouwer, die bij Deltares veel onderzoek doet naar natuurrampen, is dit geen geweldige graadmeter. Vervang bij EM-DAT het dodental door ‘getroffen mensen’ of ‘materiële schade’ en de grafiek laat juist een spectaculaire stijging zien.

Het Belgische Centre for Research on the Epidemiology of Disasters, verantwoordelijk voor EM-DAT, schrijft in zijn rapport The Human Cost of Weather Related Disasters (pdf) dat 90 procent van alle rampen sinds 1995 weergerelateerd zijn. En dat dit aantal toeneemt. Door natuurgeweld zijn sindsdien 606.000 mensen omgekomen en 4,1 miljard mensen gewond geraakt, dakloos geworden of op een andere manier getroffen.

Ook Pieter Pauw, die een tegenstuk schreef, stelt dat volgens herverzekeraar Munich Re sprake is van „een toenemend aantal weergerelateerde rampen en de schade die daardoor wordt aangericht”.

Maar wat zegt dat? Is een dodelijke hongersnood in Soedan de schuld van droogte of van oorlog (of wellicht van beide)? En als het de droogte is, werd die dan veroorzaakt door de opwarming van de aarde?

Die vraag is moeilijk te beantwoorden. Ook al zijn wetenschappers volgens Maarten van Aalst van het Klimaatcentrum van het Rode Kruis steeds beter in staat om sommige individuele weersgebeurtenissen, zoals de recente overstromingen in Engeland, (statistisch) toe te schrijven aan klimaatverandering.

Dat het dodental bij natuurrampen is gedaald, komt volgens Bouwer en Van Aalst mede door de toegenomen kennis. Veel natuurverschijnselen zijn daardoor beter te voorspellen. Dat doet weinig af aan de schadelijke gevolgen van klimaatverandering. Dat kustbewoners in Bangladesh een overstroming overleven doordat ze tijdig worden gewaarschuwd, is geweldig, maar als de cycloon is uitgeraasd zijn ze vaak wel al hun bezit kwijt.

De impact van klimaatverandering wordt volgens Van Aalst en Bouwer in hoge mate bepaald door hoe we de samenleving inrichten. Niet de beschikbaarheid van fossiele brandstoffen is daarbij doorslaggevend, maar goed bestuur en de bereidheid van overheden om te investeren.

Conclusie

Het dodental door natuurrampen is fors gedaald, maar dat zegt weinig over het aantal slachtoffers van klimaatverandering. De meeste bronnen suggereren dat weergerelateerde rampen vaker voorkomen en dat meer mensen daarvan slachtoffer worden. We beoordelen de stelling van Sebastien Valkenberg daarom als grotendeels onwaar.

Lees ook: Ja, steenkool is nodig en het tegenstuk Nee, die kolen zijn gelukkig op hun retour