Moet Turkije de grens openen of sluiten?

Aleppo, de grootste Syrische stad die nog deels in handen is van opstandelingen, dreigt te worden omsingeld en ingenomen. De oppositie tegen Assad legt het daar af onder druk van de Russische bombardementen. Tienduizenden burgers zijn op de vlucht geslagen in richting van de nabij gelegen Turkse grens. Verschillende EU-vertegenwoordigers hebben Turkije dit weekend opgeroepen de Syrisch-Turkse grens te openen. 

1. Maar Turkije moet van de EU juist toch grenzen sluiten?

De situatie laat zien in welke moeilijke positie Turkije zich bevindt. Aan de ene kant is er grote druk vanuit de EU op het land om de stroom migranten die naar Europa komt in te dammen en jihadisten tegen te houden. Tegelijk roept de EU Turkije nu op vluchtelingen zo snel mogelijk binnen te laten. De verwachtingen zijn ‘niet reëel’, zei minister van Buitenlandse Zaken Mevlüt Cavusoglu vrijdagavond tegen NRC.

De EU en Turkije hebben in november vorig jaar afgesproken dat Turkije drie miljard euro krijgt om de opvang van Syriërs te verbeteren, vooral de meer dan 2,5 miljoen Syrische vluchtelingen die al jaren in Turkije zijn. EU-buitenlandcoördinator Federica Mogherini zei dat het geld dat de EU aan Turkije heeft beloofd bestemd is voor de opvang van mensen die internationale bescherming nodig hebben, en dus ook voor deze nieuwe situatie. Maar Turkije ziet het geld meer als tegemoetkoming voor de vluchtelingen die er al zijn. Het geld is overigens nog niet overgemaakt.

2. Is de grens nu dicht?

De officiële grensovergangen zijn vooralsnog gesloten. Dat is al een jaar zo. Turkije zegt met drie miljoen vluchtelingen al aan zijn taks te zitten. Bovendien is er veel internationale druk op Turkije om de grens beter te bewaken, zodat jihadisten niet meer zo gemakkelijk Syrië in en uit kunnen.

Maar de grens zit niet potdicht. Volgens Turkse autoriteiten zijn de afgelopen dagen tussen 5000 en 10000 vluchtelingen binnengelaten. Ook worden ambulances doorgelaten. De deur is in principe open voor vluchtelingen, zegt de Turkse minister voor Buitenlandse Zaken Mevlüt Cavosuglu, maar ‘we nemen hen op een gecontroleerde wijze op.’

3. Waar zitten die vluchtelingen nu dan?

Pal aan de Turkse grens liggen in Syrië zeven overvolle vluchtelingenkampen. Ze liggen in gebied waar de oppositie tegen Assad de dienst uit maakt. Dat zijn vaak rebellengroepen waarmee Turkije samenwerkt, zoals Ahrar al-Sham en de brigade van Turkmenen, een Turkstalige minderheid.

Door Turkije goedgekeurde hulporganisaties zoals het Turkse IHH, verstrekken er hulp. Ze zetten extra tenten neer, delen water en dekens uit en koken warme maaltijden. Medewerkers van de Norwegian Refugee Council ter plaatse waarschuwen dat de tijd dringt omdat duizenden families in de open lucht bivakkeren. Ze proberen zich warm te houden met vuurtjes van sprokkelhout.

4. Om hoeveel mensen gaat het?

Dat is niet duidelijk en niet te controleren omdat het in Syrië te gevaarlijk is. Hulporganisatie IHH heeft het over ‘meer dan vijftigduizend’ mensen die al vanuit de regio Azaz naar de Turkse grensovergang Oncupinar bij de stad Kilis zijn gekomen. Er zouden nog tienduizenden mensen lopend onderweg zijn naar de grens, schatten ook de Verenigde Naties. Als Aleppo valt kan dat een enorme vluchtelingenstroom op gang brengen.

5. En nu?

Suleyman Tapsiz, de Turkse gouverneur van Kilis, waar de voornaamste grensovergang onder valt, verzekerde journalisten bij de grens dat zoveel mogelijk hulp wordt gestuurd. De poorten gaan echter pas open bij een ‘buitengewone crisis’ en die is er nog niet. Een vergelijkbare situatie deed zich voor in het najaar van 2014 bij Kobani, een Syrische stad op de grens met Turkije. Toen IS de regio veroverde, kwam zo’n stroom vluchtelingen op gang dat Turkije zich gedwongen zag het grenshek open te zetten en extra kampen te bouwen. Nadat de Syrische Koerden Kobani heroverden is een deel van de vluchtelingen teruggegaan. Er zijn ook veel mensen in Turkije blijven hangen of doorgereisd naar Europa.