Turkse minister: ‘Neem ook oorzaak van vluchten weg’

De vluchtelingencrisis drijft de EU en Turkije in elkaars armen. De Turkse minister van Buitenlandse Zaken, Mevlüt Çavusoglu, is in Nederland voor informeel overleg met zijn Europese collega’s. Het derde in korte tijd onder het Nederlandse voorzitterschap. Verwoed wordt gepoogd een formule te vinden om de vluchtelingenstroom in te dammen.

Dat zal niet lukken zonder een einde aan het geweld in Syrië, zegt Çavusoglu. Terwijl hij in Amsterdam aanschuift, maakt Turkije zich op voor een nieuwe vluchtelingenstroom. Assads troepen, gesteund door Russische bombardementen, rukken op naar Aleppo. 15.000 mensen zijn de afgelopen dagen richting de Turkse grens gevlucht. Zo’n 70.000 zouden onderweg zijn.

Mogen ze naar binnen?

„Wij kunnen onze deuren niet sluiten voor deze mensen als ze proberen de dood te ontvluchten. De aanvallen van het regime van Assad op burgers, op ziekenhuizen, scholen, ondersteund door de Russen en Iran, gingen ook tijdens de vredesonderhandelingen in Genève door. Dat moet zo snel mogelijk stoppen. Anders zal het niet tot 50.000 of 70.000 mensen beperkt blijven. In de omgeving van Aleppo wonen bijna drie miljoen mensen. Het aantal kan dus tot 2 à 3 miljoen oplopen. En we hebben al 2,5 miljoen Syrische vluchtelingen in Turkije. Als er daar 2 miljoen bij komen, worden er het 4,5 miljoen. Die last kan Turkije alleen niet aan.”

Mensen wachten aan de Syrische kant van de grens. U zegt nu dus dat de grens voor hen wordt geopend?

„De grenzen zijn niet dicht, maar om te voorkomen dat terroristen zich onder deze mensen mengen, nemen wij de mensen natuurlijk op een gecontroleerde wijze op. We hebben de afgelopen dagen al tienduizend mensen binnen gelaten.”

Overweegt u grondtroepen te sturen? Blijft Turkije toekijken terwijl de Russen hun gang gaan?

„Laat Turkije de gehele last van de vluchtelingen maar dragen. Laat Turkije IS maar bestrijden. Laat Turkije Rusland maar stoppen. Dat heeft zo geen zin. De Verenigde Naties moeten in beeld komen, net als de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk, om de aanvallen van Rusland op burgers te stoppen. Waarom zitten we anders in een coalitie van 65 landen tegen IS, inclusief Nederland?”

Kan Turkije dat aan? Nog 70.000 mensen erbij?

„Tot nu toe heeft Turkije bijna 9 miljard dollar uitgegeven en het geld dat wij hebben ontvangen is 450 miljoen dollar. Dat is erg komisch. Iedereen zegt: ‘Jullie kampen zijn heel goed. Bravo Turkije. Jullie verstrekken hele goed faciliteiten.’ En ze bedanken ons. Maar daar hebben de mensen die daar wonen niets aan. We doen dit alles ook niet om applaus te krijgen, we doen het uit medemenselijkheid. We hebben nu een nauwe samenwerking met de EU. Een gezamenlijk plan van actie. Dat moet ook. Het zou onrechtvaardig zijn tegenover Turkije die zware last alleen te moeten dragen.”

Klopt het dat Turkije meer dan die 3 miljard wil van Europa? Ik hoorde bijvoorbeeld 5 miljard.

„Onze overeenkomst met de EU betreft 3 miljard. En dat komt vertraagd door de interne problemen bij de EU. Eerst had Italië bepaalde bezwaren. En nu het Grieks-Cypriotische deel. De afgelopen veertien jaar, steeds als de EU stappen moet zetten en er iets mee is, dan wordt het Grieks-Cypriotische deel naar voren geschoven. Er zijn helaas heel wat EU-landen die zich daarachter verschuilen.

„Die 3 miljard euro komt niet in de Turkse kas. Die gaat direct naar de in Turkije levende Syriërs. En hoe meer middelen we samen beschikbaar kunnen stellen, des te beter de omstandigheden zijn die we voor deze mensen kunnen creëren.”

U zegt dat Europa niet doorkomt met die 3 miljard. Voelt u zich dan wel gebonden aan de deal?

„Turkije houdt zich altijd aan zijn beloften. En we beloven geen dingen die we niet kunnen waarmaken. Dat geldt zowel voor de visumliberalisatie als voor de roadmap voor vluchtelingen en migranten. We pakken illegale migratie aan. We bestrijden mensensmokkel. En wij hebben de nodige wetten uitgevaardigd, zoals voor het verstrekken van werkvergunningen. Het aantal migranten dat per dag oversteekt, is al aanzienlijk verminderd. Maar je kunt het onmogelijk terugbrengen naar nul. Zolang je de oorzaak van het vluchten niet wegneemt.”

Zijn aan de Turkse regering toezeggingen gedaan over het rechtstreeks overnemen van vluchtelingen door Europese landen, zodat de vluchtelingen niet meer door zee hoeven?

„In ons gezamenlijke actieplan is ook afgesproken dat Europese landen een bepaald aantal Syriërs zullen hervestigen. Daarover hebben we twee keer vergaderd met gelijkgestemde landen. Er wordt gepraat over aantallen.”

Wat voor aantallen?

„Het zou niet correct zijn nu van elk land de aantallen te noemen. Maar dit is onderdeel van het gezamenlijk actieplan en de gesprekken duren voort. Het moet een gezamenlijk besluit van de EU landen zijn.”

Waarom hecht Turkije zo aan het vervallen van de visumplicht voor Turken?

„Het is onrechtvaardig dat Europese landen een visum eisen van Turken, terwijl Turkije toetredingsonderhandelingen voert. En ten tweede is het niet meer zo dat Turken massaal naar Europa zullen komen als de visumverplichting opgeheven wordt. Dit is niet meer het Turkije van zestig of zelfs vijftien jaar geleden. Als ze de mogelijkheden zouden hebben, zouden Turken die hier in Nederland wonen, zelfs terug willen keren naar Turkije. Turkije heeft een grote en groeiende economie. De democratie en de vrijheden in Turkije zijn versterkt. Dus ook de gronden om uit politieke redenen te komen zijn er niet meer. Maar een respectabele zakenman vraagt mijn hulp als minister van Buitenlandse Zaken, voor het krijgen van een visum naar een Europees land. Dit is beschamend.”

Een op de vier asielaanvragen uit Turkije wordt in Europa gehonoreerd. En in het zuidoosten van Turkije wordt keihard gevochten, oorlogsachtige situaties. Misschien komen straks alle Turkse Koerden visumvrij naar Europa en vragen asiel aan?

„Ik maak bezwaar tegen de term ‘oorlog’. Het heette ook geen oorlog toen Engeland de IRA bestreed. Turkije bestrijdt de terreurorganisatie PKK en voert daartoe operaties uit. En daarbij is Turkije heel voorzichtig om ervoor te zorgen dat de burgerbevolking geen schade ondervindt. De politie en onze soldaten gedragen zich met respect voor de mensenrechten. De terreurorganisatie doet dat juist niet. Die gebruikt mensen daar als levend schild. Met willekeurige aanvallen, met lange afstandswapens, hebben ze veel burgers, inclusief kinderen gedood. Geen enkel democratisch land staat dergelijke terreurorganisaties toe.”