Heeft premier Rutte ook belastingaanslagen bij zich?

Zou Mark Rutte tijdens zijn tournee door Silicon Valley bij verschillende technologiebedrijven ook nog wat belastingaanslagen bezorgen? Of zal hij juist vrolijk vertellen dat Nederland zich met hand en tand zal verzetten tegen (mogelijke) aantasting van fiscale voordelen door de Europese Commissie?

Het is maar een vraag. Rutte is samen met Neelie Kroes, de speciale ambassadeur voor snelgroeiende bedrijven (StartupDelta), op bezoek in het mekka van vernieuwing en snelgroeiende bedrijven in Californië. Zondag sprak hij met gouverneur Jerry Brown, maandag en dinsdag spreken zij topmanagers.

Silicon Valley is al decennia een kraamkamer van ondernemingen die succesvol nieuwe technologie over de wereld verspreiden en hun aandeelhouders en managers schatrijk maken. Apple. Google. Facebook. Uber. Tesla. Hun producten veranderen het leven van miljarden burgers.

Minder bekend bij consumenten is dat de technologiebedrijven niet alleen superieure producten ontwikkelen, maar ook superieure belastingadviseurs hebben. Adviseurs die graag gebruikmaken van Nederland als schakel in het minimaliseren van de belastingen die de bedrijven betalen over hun aanzienlijke winsten.

Verschillende bedrijven waar Rutte en Kroes op bezoek komen, zijn ook goede bekenden van de Nederlandse fiscus. Het Amerikaanse tijdschrift Fortune publiceerde vorig jaar bijvoorbeeld een exposé over taxidienst Uber, die in Amsterdam zijn Europese hoofdkantoor heeft gevestigd.

Volgens Fortune slaagt Uber er dankzij Nederlandse vennootschappen in om zijn inkomsten buiten de VS effectief buiten de heffingen van de Amerikaanse fiscus te houden. Tesla vestigde zijn Europese hoofdkantoor in Amsterdam én een fabriek voor elektrische auto’s in Tilburg. Waarom Tilburg? Mede vanwege het attractieve belastingklimaat. Ook Google staat bekend als bedrijf dat slim de fiscale voordelen van Ierland, Nederland en Bermuda benut.

Nederland is voor buitenlandse bedrijven extra interessant omdat de Belastingdienst bereid is vooraf afspraken te maken over belastingheffing, bijvoorbeeld bij het gebruik van patenten, merknamen en vergelijkbare intellectuele eigendommen. Die bezittingen maken deze bedrijven zo succesvol en waardevol.

Het Fortune-artikel maakt ook duidelijk waarom zoveel ondernemingen uit Silicon Valley in Nederland opduiken. „Zoals je daar een vibrerende atmosfeer hebt voor technologische innovatie, is er ook een vibrerende atmosfeer om fiscale innovaties te delen”, zegt Ed Kleinbard, een voormalige chef-staf van de Congres-commissie voor belastingen.

De belastingpolitiek van de rijke technologiebedrijven uit Silicon Valley was afgelopen week opeens weer een verhit politiek onderwerp toen Google een akkoord bereikte met de Britse fiscus over achterstallige belastingen. Google betaalt 130 miljoen pond (170 miljoen euro). Van links én rechts kreeg minister van Financiën George Osborne kritiek. Hij vond het zelf een succes, maar zijn critici vragen zich af: waarom een deal die zo genereus uitpakt voor Google?

Andere Europese landen zitten volgens de zakenkrant Financial Times op het vinkentouw om ook meer belastinggeld te innen bij de Googles van deze wereld. Landen moeten zelf schrapen en vervelende maatregelen nemen om hun begrotingen op orde te krijgen, maar zien dat welvarende bedrijven langs legale weg soms weinig bijdragen aan de belastingen.

Drie jaar geleden begonnen de leiders van de grootste industrielanden (G7) een campagne tegen belastingontduiking. De OESO, de denktank van de grootste industrielanden, volgde met concrete voorstellen. Het moest maar eens afgelopen zijn met de lappendeken van nationale regels die multinationals in staat stellen om handig gebruik te maken van uitzonderingen en mazen in de wet.

De Europese Commissie heeft inmiddels verschillende kleinere landen, zoals Nederland, Ierland, België en Luxemburg, gedwongen om royale belastingfaciliteiten voor individuele bedrijven, zoals Apple en Starbucks, ongedaan te maken.

Voorstel Europese Commissie

Afgelopen week kwam de Commissie met een nieuw pakket maatregelen voor gebruik in heel Europa. Stop het heen en weer schuiven van opbrengsten tussen landen met als doel om belastingen te minimaliseren. Winsten moeten belast worden in het land waar zij verdiend worden.

Er was een tijd dat bezwaren tegen de belastingpolitiek van multinationale ondernemingen het monopolie van linkse politici en vakbonden waren. Zij ageren nog steeds. De fractie van de PvdA in het Europees Parlement publiceerde afgelopen week een „quick scan over de belastingontwijking” van tien grote Nederlandse bedrijven en tien multinationals. In de vuurlinie staan Google, Apple en Microsoft. Eerste conclusies: multinationals praten om te beginnen wel graag over maatschappelijk verantwoord ondernemen, maar zij zien rechtmatige belastingbetalingen niet als onderdeel daarvan.

Tweede conclusie: beursgenoteerde bedrijven moeten het inzicht van burgers en consumenten in hun reilen en zeilen verbeteren door per land te vertellen wat de omzetten, winsten en belastingen zijn.

Maar effectieve maatregelen tegen belastingontwijking zijn inmiddels geen louter links pleidooi meer. De kritiek op Osbornes belastingakkoord met Google illustreert intense frustratie dat voor uiterst winstgevende multinationals kennelijk andere wetten gelden dan voor burgers en middelgrote en kleine bedrijven. Die hebben geen web van dochterbedrijven en brievenbusvennootschappen om belastingen te verlagen.

Afgelopen week was dat ook de teneur van twee tweets van Rupert Murdoch, de chef van Newscorp, een van de grootste mediabedrijven. Je kunt veel van hem zeggen, maar niet dat hij een linkse rakker is. „Google en de anderen breken geen wetten. Zij betalen nu symbolische bedragen voor pr-doeleinden. Dat zal niet werken. Er moeten strenge nieuwe wetten komen zodat zij ook afdragen, net als de rest van ons”, twitterde hij.

En ook: „Mondiaal werkende technologiebedrijven maken enorme winsten, maar sturen dat naar belastingparadijzen. Tenzij dat wordt gestopt, ruïneren zij lokale bedrijven die wél belasting betalen.”