Hartstikke gevaarlijk, die kerncentrale

En weer was er een incident in de centrale van Tihange. Het niet-nucleaire gedeelte van kernreactor 2 lekte afgelopen weekend water, waardoor op lager vermogen moest worden geproduceerd.

Reactor 2 is toch al het zorgenkindje van de drie reactoren in Tihange, even ten zuidwesten van Luik. De energieopwekking lag vanaf 2012 stil, vanwege haarscheurtjes in het reactorvat. Nadat die waren verholpen, werd de reactor afgelopen december weer opgestart.

In de nabije delen van Nederland en Duitsland groeit, na opeenvolgende mankementen en incidenten, de angst voor een ongeluk met de installaties uit de jaren zeventig en tachtig. De gemeente Aken heeft advocaten uit Brussel en Düsseldorf in de arm genomen om te kijken of een gang naar de Belgische rechter zin heeft.

Maastricht sloot zich daar vorige week bij aan. Initiatiefnemer Gert-Jan Krabbendam, fractievoorzitter van GroenLinks in de gemeenteraad: „De juridische weg is lang, maar het maakt de Belgen wel duidelijk dat er iets moet gebeuren. Sluiting van die onveilige centrale, een tikkende tijdbom, is het ultieme doel. Het zou al winst zijn als de informatievoorziening over de centrales beter wordt.”

Als er nu wat zou gebeuren, zegt Krabbendam, gaat informatie over veel te veel schijven voordat Maastricht op de hoogte is. Hij somt op: Electrabel, Federaal Agentschap Nucleaire Controle, federale regering België, Internationaal Atoomagentschap, Nederlandse regering, veiligheidsregio, gemeenten.

Heerlen en Kerkrade hebben al duidelijk gemaakt zich bij de Akense actie aan te willen sluiten. Mogelijk volgen meer Limburgse gemeenten. Een deel van de politiek in Bergen op Zoom wil kijken of de Akense bevindingen handvatten bieden voor gerechtelijke stappen tegen de kerncentrale in het twintig kilometer zuidelijker Doel, bij Antwerpen.

Meel in de mond

Het Grondwettelijk Hof in België, dat zich buigt over grondrechten, bekijkt binnenkort een zaak die de Bond Beter Leefmilieu en Inter-Environment Wallonie & Bruxelles hebben aangespannen. Zij vinden dat te snel is besloten tot verlenging van de levensduur van de reactoren Doel I en Doel II; er zou niet of onvoldoende grondig vooronderzoek zijn gedaan. Volgens de Belgische regering voldoet zowel Doel als Tihange aan de veiligheidsvoorschriften.

Tot de rechters die straks over die zaak oordelen behoort Luc Lavrysen. Hij praat daarom een beetje met meel in de mond, maar als hoogleraar milieurecht te Gent begrijpt hij de aanklacht. „Milieuschade is aan te vechten.”

En niet allen in België, wat hem betreft, ook als die grensoverschrijdend is. „De doorbraak op dat gebied was de zaak van Nederlands belanghebbenden tegen de Franse kalimijnen in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw. Uiteindelijk zijn ze in hoogste instantie in het gelijk gesteld: het lozen van afvalzout door de Fransen [in de Rijn] was een onrechtmatige daad.”

Lavrysen denkt dat ook voor Aken en de Limburgse gemeenten aanknopingspunten te vinden zijn in internationale verdragen, of het nu gaat om de afspraken die gemaakt zijn binnen de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (Euratom) of het 25 jaar oude Verdrag van Espoo over de grensoverschrijdendheid van milieueffectrapportages.

Parallellen met de Urgendazaak

Dichter bij huis is er het Belgische Burgerlijk Wetboek. In artikel 1.382 staat: „Elke daad van de mens, waardoor aan een ander schade wordt veroorzaakt, verplicht degene door wiens schuld de schade is ontstaan, deze te vergoeden.”

Lavrysen: „In wezen gaat het gewoon om het algemeen zorgvuldigheidsbeginsel op grond waarvan in Nederland Urgenda door de rechter in het gelijk werd gesteld in de zaak dat de staat te weinig doet om klimaatverandering tegen te gaan.”

De Maastrichtse advocaat Roger Cox, raadsman van Urgenda, ziet ook parallellen met die zaak. „Ik denk dat ik de gemeenten die nu naar de Belgische rechter willen gaan wel wat informatie zou kunnen geven.” Volgens hem moet scherp gekeken worden naar de vraag of de centrale van Tihange voldoet aan de vergunningsvoorwaarden, of de exploitant of overheid geen onnodige veiligheidsrisico’s neemt en of internationale afspraken worden nagekomen.

Aken maakt donderdag bekend welke juridische gronden de ingehuurde advocaten hebben gevonden om de zaak aanhangig te maken.

‘Vertrouw de regering’

Hogere overheden in Nederland zeggen de rechtsgang van gemeenten te betreuren. Milieuminister Melanie Schultz van Haegen (VVD) vindt het meer een zaak tussen nationale regeringen en vertrouwt op internationaal gemaakte afspraken.

De Limburgse milieugedeputeerde Daan Prevoo (SP) heeft ook zorgen over de veiligheid van Tihange. Hij stelde eerder voor de reactoren daar te sluiten en in plaats daarvan de elektriciteitscentrale bij Maasbracht opnieuw in gebruik te nemen. In een gang van gemeenten naar een Belgische rechter ziet hij weinig: een zaak zou het lopende diplomatieke proces kunnen verstoren.

„Een SP-gedeputeerde die zich schikt naar een VVD-minister. Het kan verkeren”, zegt de Maastrichtse GroenLinkser Krabbendam. Hij heeft weinig vertrouwen in het Nederlands-Belgisch overleg. „Den Haag wil Brussel niet te hard aanpakken, omdat ze dan onmiddellijk vragen terug kunnen verwachten over de kerncentrale in Borssele.”