Met de techrevolutie weten leiders zich niet goed raad

Zaterdag zijn de paneldiscussies veel rustiger, de vragen minder scherp en ieders aandachtsspanne een stuk korter. Maar de balans is pas echt op te maken als zondag de shuttlebusjes niet meer rijden, het afbreken is begonnen en de laatste helikopters met beroemdheden zijn weggevlogen.

De belangrijkste indruk na Davos 2016: de bestuurders van landen en bedrijven zijn niet klaar voor de enorme technologische veranderingen die er aankomen. Dat zeggen ze zelf ook.

De beloftes over nieuwe technologieën en hun impact op de wereld zijn groot. Daar zal vast de nodige overdrijving bij zitten, en tegengeluiden klonken er weinig. Maar de snelheid van vooruitgang in onder meer genetica, kunstmatige intelligentie en digitalisering ligt een stuk hoger. Ontwikkelingen in het ene gebied versnellen die in het andere. Bijvoorbeeld als je genen in kaart brengt, de data digitaliseert en er vervolgens met kunstmatige intelligentie patronen in ontdekt.

Neem een nieuwe technologie als Crispr. Daarmee kunnen wetenschappers heel precies genen in het DNA aanpassen. De Amerikaanse Jennifer Doudna, een van de ontdekkers van de techniek (en vaakgenoemd kandidaat voor een Nobelprijs voor de geneeskunde), zat in meerdere paneldiscussies.

„Je zou Crispr kunnen gebruiken om varkens zo te veranderen dat hun organen geschikt worden voor transplantatie naar mensen”, zegt ze. „Of schimmels zo aanpassen dat ze bepaalde medicijnen kunnen produceren, of biobrandstoffen kunnen uitscheiden.” Dat kan het leven van mensen veel beter en aangenamer maken.

Genetisch knutselen

Maar zoals alle nieuwe technologieën kun je Crispr op verschillende manieren inzetten. „Crispr is zo simpel om te gebruiken dat letterlijk elke middelbare scholier ermee aan de slag kan”, zegt Stanford-hoogleraar Henry Greely. Doudna knikt instemmend. „Dat betekent dat overal mensen ermee gaan knutselen. Dat kan betekenen dat over een paar jaar alle muggen van de wereld genetisch veranderd kunnen zijn”, zegt Greely. Allerlei bedrijven investeren in nieuwe toepassingen van Cripsr: van Google tot DSM tot Monsanto. En je kunt de technologie ook op mensen gebruiken.

Over dit soort technologieën moeten duidelijk afspraken worden gemaakt, maar er is amper een wereldwijde manier om dat te doen. Als het reguleren van een app als Uber al tot stress bij bestuurders leidt, is het zeer de vraag of het ze bij dit soort ethisch ingewikkelde vragen wel op tijd lukt om een antwoord te formuleren. Tot nu toe is er weinig politieke aandacht voor Crispr.

Echte gesprekken in gesloten kamers

De revolutie in genetica is lang niet de enige. Kunstmatige intelligentie kan zorgen dat auto’s zichzelf gaan besturen en de productiviteit stijgt en het kan misschien zelfs wel helpen bij het berekenen van oplossingen voor grote wereldproblemen.

Maar het kan in het zwartste scenario ook veel mensen werkloos maken. Het World Economic Forum presenteerde vrijdag een rapport dat voorspelt dat nieuwe technologieën de komende tien jaar enorme productiviteitswinsten kunnen opleveren.

Maar er verschijnen aan de lopende band ook onderzoeken over hoe slecht de wereld er tot nu toe in slaagt om de opbrengsten van nieuwe technologieën eerlijk te verdelen. Hoe we kunnen voorkomen dat de kloof alleen maar groter wordt is volstrekt onduidelijk.

„We zitten in een wereldwijde leiderschapscrisis, en dat moeten we ons allemaal aantrekken”, zegt Marc Benioff, bestuursvoorzitter van de Amerikaanse cloudreus Salesforce. Hij is lang niet de enige die er zo over denkt.

Maar in Davos blijkt ook hoe gesloten de kamers zijn waar de echte gesprekken over de oplossingen worden gevoerd – je zíét conversaties veranderen als er journalisten aan komen lopen. Die zijn dan ook voorzien van een feloranje badge: de Davos-versie van een zwaailicht op je hoofd.

Niet alleen journalisten worden buiten de deur gehouden bij het ‘echte’ Davos, waaronder de zeer besloten Governors’ sessions die niet in de publieke programmaboekjes staan. Er gebeurt heel veel in beslotenheid. Dat is de reden dat zoveel bestuurders van over de hele wereld in Davos überhaupt aanschuiven – even de stropdas af en geen kritische aandeelhouders die mee gluren, geen moeilijk parlement of journalisten. Dat praat een stuk makkelijker.

„Technologie heeft altijd gezorgd voor veranderingen waar mensen zowel bang als hoopvol van werden”, zegt hoogleraar digitale economie Erik Brynjolfsson van Massachusetts Institute of Technology. „Tot nu toe is technologische vooruitgang voornamelijk goed geweest voor het welzijn. Maar verandering gaat nu veel sneller, ook sneller dan veel leiders lijken aan te kunnen.”

Oprichter van het World Economic Forum Klaus Schwab – hij komt wél overal binnen – sloeg in zijn slotwoord een opvallend waarschuwende toon aan. „Er is nog nooit een grotere belofte geweest dan nu. Maar ook nog nooit een groter gevaar.”