Rotterdam omhelst de televisieserie

Is het cinema? Of toch eerder televisie? En is het één dan superieur aan het ander? Het programma Episodic/Epidemic trekt geen partij in dit eeuwige debat, zegt Léo Soesanto (38), samensteller van dit aan series gewijde programma van IFFR. 

Het programma is breed van opzet: niet alleen tv-series – integraal of in een paar afleveringen – maar ook films die ‘episodisch’ van opzet zijn. Zoals Suburra van de Italiaan Stefano Sollima, die eerder de tv-serie Gomorra maakte, zelf weer een spin-off van een verfilmd boek. Hetzelfde gebeurt binnenkort met Suburra, over gekonkel in de Romeinse onderwereld van nu – eerder bezocht hij de Romeinse onderwereld van de jaren zeventig in Romanzo Criminale. Suburra wordt de eerste eigen serie van het Italiaanse filiaal van Netflix.

Programmeur Soesanto, een Fransman, is dit jaar voor het eerst bij IFFR, en helemaal gek van series. Hij is zelfs hoofdredacteur en uitgever van het vermoedelijk eerste magazine dat helemaal aan series is gewijd, het Franse kwartaaltijdschrift Soap. Verbazingwekkend van hoeveel kanten je het serie-gebeuren kunt bekijken, denk je bij lezing: thematisch, analytisch, humoristisch. En historisch natuurlijk, met stukken over De Wrekers, Dr. Who en andere series uit de jaren zestig en zeventig, toen series nog niet „noble” waren, zegt Soesanto in het Frans. Nog niet ‘classy’, zeg maar.

Soap, vertelt Soesanto – behalve filmcriticus voor verschillende bladen werkt hij ook als programmeur voor het filmfestival in Bordeaux en bij de selectie van films voor de sectie Un Certain Regard van Cannes – poogt mede een leemte te vullen in de filmkritiek. Die kritiek is eigenlijk nog maar nauwelijks ingesteld op het verschijnsel serie, gewend als zij is aan het vellen van een oordeel over afgeronde films. 

Oneindige productiebudgetten

Ook wat filmfestivals betreft, is de doorbraak van de serie een vrij recent verschijnsel. In 2010 nog wilde Cannes het driedelige Carlos van Olivier Assayas niet vertonen omdat het televisie was. Inmiddels keert het tij: de festivals in Berlijn en Toronto hebben inmiddels een sectie voor series. Dat het zolang geduurd heeft, is eigenlijk merkwaardig. Grote cineasten hebben immers ook in het verleden voor tv prachtige series gemaakt: David Lynch met Twin Peaks in de jaren negentig, Rainer Werner Fassbinder met Berlin Alexanderplatz in 1980, Ingmar Bergman met Scènes uit een huwelijk al in 1973.

De ‘cinematografische erkenning’ is echter pas iets van de laatste jaren, nu video on demand, vaak via internet, om zich heen grijpt en digitale aanbieders als Netflix of Amazon schier oneindige productiefondsen lijken te hebben. Toch is het niet alleen de nieuwe industrie die de opbloei van series veroorzaakt, meent Soesanto. „Overal profiteren creatieve cineasten van nieuwe mogelijkheden om buiten de gebaande paden dingen te doen. Natuurlijk werken bedrijven als Netflix ook met algoritmen die kijkgedrag heel zorgvuldig analyseren en aan de hand daarvan ‘succes’ te produceren – House of Cards kwam deels zo tot stand. Maar tegelijkertijd bieden series ook gelegenheid voor meer creatieve vrijheid, en experiment.”

Larger than life

Het programma Episodic/Epidemic zit, vindt zijn samensteller, dan ook vol met verrassingen. Zoals Altes Geld van de Oostenrijker David Schalko, een soap-opera die het genre op zijn kop zet, „alsof Visconti plotseling geestig kon zijn”. Of de Japanse film Happy Hour van Hamaguchi Ryûsuke, het verhaal van vier huisvrouwen in het Japanse Kobe die alleen al door zijn lengte van meer dan vijf uur de indruk wekt een serie te zijn. Laura Poitras (van de documentaire Citizen Four over Edward Snowden) entameerde korte documentaires over actuele onderwerpen, waarvan Episodic/Epidemic het tweede seizoen toont. Niet elke serie hoeft fictie te zijn.

Wat maakt in de ogen van Léo Soesanto een goede serie uit? „Een goed verhaal natuurlijk, en hoofdpersonen aan wie je je als kijker kunt hechten, desnoods om de verkeerde redenen”, antwoordt hij zonder aarzelen. Meer dan de gemiddelde losstaande film, biedt een serie de gelegenheid je te hechten aan een schurk, zoals Breaking Bad, House of Cards en de Sopranos hebben aangetoond. „Meer dan bij een gewone film raakt de kijker verslaafd, en leeft mee met de personages. Het komt ook doordat personages die op bioscoopdoek ‘larger than life’ zijn op een televisiescherm toegankelijker lijken”. Op IFFR zal dat laatste er trouwens nog om spannen: alle films en series worden op doek geprojecteerd.