Zin in je werk

Voor sommige mensen heeft leven zonder werk nauwelijks zin. Ik las in Trouw een ontroerend interview met Pieter Jiskoot. De 95-jarige pleit al jaren voor een pil waarmee je zelf je leven kunt beëindigen. Hij wil kunnen uitstappen wanneer hij dat wil. Mede omdat het leven sinds zijn pensionering akelig leeg is geworden.

Jiskoot werkte over de hele wereld als montage-inspecteur bij de bouw van sluizen, energiecentrales en andere bouwprojecten. „Als ik vroeger een eenvoudige kantoorbaan had gehad, dan was het misschien anders”, zegt hij. Maar ik ben voor mijn werk in veertien landen geweest. Ik heb leiding gegeven. Het verschil met mijn huidige bestaan is gewoonweg te groot.”

Je moet misschien eerst zelf 95 worden om echt te begrijpen hoe Jiskoot zich voelt. Om te weten hoe het is als niemand meer vraagt om je kennis en kunde. Maar dat je als mens graag wilt dat je leven een beetje zin heeft en dat werk daarin een belangrijke rol speelt, dat herken ik wel. Het is al jaren een van de grote trends: het ‘waarom’ achter je werk ontdekken en articuleren.

Tegelijkertijd lees ik zo’n interview als een waarschuwing. Wanneer je leven zonder arbeid geen betekenis heeft, dan neemt werk een plaats in die we vroeger reserveerden voor heel wat grotere verhalen. Als je leven en je waarde als mens zo afhankelijk zijn van je baan, wat moet je dan als je met pensioen gaat of werkloos wordt? Wie ben je dan nog?

Hogere bedoelingen en grote verhalen: we kunnen blijkbaar niet zonder. En tijdens de kerstperiode valt er al helemaal niet aan te ontkomen. Een kind dat in een stal wordt geboren om de wereld te redden. En miljoenen mensen die in de rij staan voor een epos over goed en kwaad, lang geleden in een galaxy far, far away.

Alleen al het feit dat je aan het einde van het jaar je werk twee weken op een laag pitje zet, dat je daarna weer vooraan begint in een nieuw jaar en dat die jaren ook nog eens – wie heeft dat eigenlijk bedacht? – oplopend genummerd zijn, suggereert dat je met iets belangrijks bezig bent. Een groot verhaal waar progressie in zit en waar ik, al werkende, een rol in speel.

De Britse denker en schrijver C.S. Lewis geloofde dat mensen uiteindelijk op zoek zijn naar goddelijke inspiratie: „De meeste mensen zouden, als ze echt in hun eigen hart hadden leren kijken, weten dat ze verlangen naar iets dat in deze wereld niet te krijgen is. Het wordt je door alle dingen in deze wereld aangeboden, maar ze maken de belofte nooit helemaal waar.”

Eigenlijk zou Lewis’ waarschuwing naast de deur van mijn werkkamer moeten hangen. Werk is de moeite waard. Om te doen. Om over te lezen. Om over te schrijven. Werk kan leuk, goed en zelfs zinvol zijn.

Maar werk is net een paar maatjes te klein en te licht om als levensvervulling te kunnen dienen. Je zult nog even door moeten zoeken. Jammer genoeg en gelukkig maar.